Prijs van vernieuwing ligt bij primaire sector

Het 25-jarig jubileum van Peter Leendertse en Eric Hees bij CLM Onderzoek en Advies is de aanleiding voor een minisymposium over duurzame vernieuwing. Daarbij kijken ze met verschillende ketenpartijen terug op de initiatieven die in de landbouw zijn genomen, op wat daarvan is te leren en op hoe daar in de toekomst mee verder is te gaan.

Locatie is Wim Oskam Fruit in het Utrechtse Werkhoven. Voorbeelden bij de bijeenkomst zijn Ard Klompe met zijn mechanische onkruidbestrijding en Henk Scheele met zijn eigen chips.

Meerder facetten

Het draait deze dag om meerdere facetten van verduurzaming: duurzame gewasbescherming, duurzame techniek en de verbinding zoeken met consumenten via de korte keten. Dat laatste doet Oskam met zijn kersenhut en een fruitautomaat.

De gedachte achter deze directe benadering van consumenten is om direct contact met de afnemers te hebben. Zo kan de teler het verhaal van de duurzaamheid van de Nederlandse kers vertellen, wordt het vertrouwen hervonden bij de afnemers en is een beloning voor het duurzame product dichterbij.

Wouter van der Weijden, bij de oprichting van CLM betrokken, typeert de innovatieve ondernemers in de duurzame landbouw als mensen die lef hebben en die daarbij financieel hun nek durven uitsteken: 'De grote gevaren zitten in de eerste jaren. Dat is de risicodragende fase. Heeft de overheid daar niet een rol in? Als het namelijk niet lukt, liggen dan niet alle kosten bij degene die het initiatief neemt?'

Onafhankelijke geesten

Directeur Edo Dijkman van CLM valt Van der Weijden bij: 'Vernieuwing begint bij onafhankelijke geesten. Dat blijkt ook vandaag.' De ondersteunende rol verwachten ze uit Den Haag en zeker ook uit Europa. Van der Weijden: 'De grote bedragen komen bij deze ontwikkelingen vaak uit Europa, niet uit Nederland.'

Oskam begon aan de verkoop aan huis, omdat hij het niet goed vond voelen zijn fruit aan een grote afnemer te leveren en dan zijn hand op te houden in de hoop een redelijke betaling te krijgen. 'Kersen waren helemaal mijn ding. Ik dacht: dat ga ik zelf doen. Ik wilde de verkoop deels in eigen hand nemen.'

Goed verhaal en beleving

Nadeel bij kersen is dat het Nederlandse seizoen maar acht weken duurt. 'In die weken lachen de vers geplukte kersen je toe', zegt de fruitteler. Met een kersenhut aan de weg tussen Werkhoven en Odijk trok hij forensen en recreanten naar zijn producten. Zo koppelde hij een goed verhaal en beleving aan de directe verkoop.

Om zich niet te beperken het kersenseizoen, breidde Oskam uit met asperges en ander fruit in de kraam. De asperges bleken op een stuk zandgrond op zijn bedrijf goed te gedijen. Om niet de hele tijd de winkel te hoeven bemensen, schafte de ondernemer een fruitautomaat aan. 'Ik zag dat apparaat op een beurs. Alles samen kostte me 50.000 euro, maar het geeft rust. In het kersenseizoen staan we wel zelf in de hut.'

Voor de fruitautomaat moest ook een extra hut aan de weg komen. Buiten het kersenseizoen neemt de automaat het werk en de betaling over. Het sociale aspect van het praatje bij de handel is daarmee dan wel weg.

Goede reputatie

Oskam zet met nog geen 15 procent van de omzet slechts een deel van de productie direct af. Esmeralda Kok vertelt dat op haar aardbeienbedrijf in het Noord-Hollandse Zwaagdijk 60 tot 70 procent van de afzet via verkoop aan huis loopt, vers en als jam. 'We groeien nog steeds', zegt zij. De klanten komen vanwege de goede smaak van de aardbeien en de goede reputatie van de telers.

De meestgestelde vraag bij de verkoop aan huis is of de producten onbespoten zijn. Oskam merkt dat veel mensen lokale afzet associëren met biologisch, waarschijnlijk omdat die sector zich sterk ontwikkelt. Hoewel gangbare telers als Oskam en Kok zich aan de wet houden en terughoudend zijn met gewasbeschermingsmiddelen, zijn ze niet biologisch.

Ten opzichte van geïmporteerde producten zijn de producten schoon. Kok stoort zich daarom aan berichten in de media, waarin milieuorganisaties beweren dat er allerlei residuen op aardbeien zitten. 'Wij moeten dat allemaal weer rechtzetten bij consumenten.'

Rol van ngo's

Bij de discussie over verduurzaming in de zaal gaat het over de rol van niet-gouvernementele organisaties (ngo's) zoals Greenpeace en Milieudefensie. Houden die producenten scherp? Kok vindt dat ze daarbij geen onwaarheden moeten vertellen. Volgens een aanwezige duurzaamheidsmanager van supermarktketen Aldi houden de ngo's de supermarkten wel bij de les.

Consumenten en milieuorganisaties geven de voorkeur aan duurzame landbouwproducten, maar de prijs voor vernieuwing ligt te veel bij de primaire sector. Consumenten volgen in hun koopgedrag de lagere prijs van het gangbare product of import. Voor hun doorzettingsvermogen en creativiteit verdienen duurzame vernieuwers dus steun van andere ketenpartijen en van de overheid, stelt Leenderts, met regelgeving en financiële hulp.