'Natuurmaatregelen worden voor iedere boer interessant'

In het hele land zijn agrarische collectieven actief om natuurdoelstellingen op boerenland te realiseren. In Limburg is zo'n 4.000 hectare bestempeld als agrarisch natuur- en landschapsbeheer. 'En vergeet de vele kilometers aan houtsingels en bloemrijke akkerranden niet', zegt directeur Huub Dormans van Natuurrijk Limburg.

We pleiten ervoor dat de overheid gaat sturen op integrale doelen en niet blijft focussen op maatregelen zoals vastgestelde maai- en inzaaidata

Huub Dormans, directeur van Natuurrijk Limburg

Wie het onderkomen van Natuurrijk Limburg in Roermond binnenkomt, hoeft alleen een spoor aan zand te volgen dat de veldmedewerkers bij binnenkomst achterlaten. 'Ze zijn voor ons onmisbaar om samen met boeren en tuinders op het land te monitoren wat de effecten van natuurmaatregelen zijn', zegt hoofdecoloog Harm Kossen.

Wat is de missie van Natuurrijk Limburg?

Dormans: 'Kort maar krachtig: natuurinclusieve landbouw bevorderen. Wij slaan de brug tussen beleid en boer.'

Kossen: 'De kern is dat boeren en tuinders met de natuur werken en dat de input van buitenaf en de druk op de omgeving minimaal zijn. In Nederland zijn we zo goed geworden in voedsel produceren dat we uit het oog zijn verloren wat de langetermijneffecten zijn van intensief landgebruik, het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en het aanvoeren van voer en nutriënten. Wij zeggen: met onze landbouw hoeven we niet de wereld te voeden, maar willen we een gezonde balans tussen voedselproductie en natuur.'

Dormans: 'We merken dat veel boeren en tuinders eigenlijk hetzelfde zouden willen. Maar ze hebben te maken met extreme regeldruk. Van velen wordt verwacht dat ze als een soort machine 365 dagen per jaar aan het werk gaan tegen een minimale marge. Volgens ons kan het anders door de natuurlijke processen op het land te benutten. Met minder input en kosten en minder bijbehorend werk in uren of als kostenpost levert dat uiteindelijk ook meer werkplezier op.'

Met de huidige vergoedingen is dat toch onrealistisch?

Dormans: 'De vergoedingen uit het agrarisch natuur- en landschapsbeheer zijn inderdaad niet concurrerend met de opbrengst uit kapitaalintensieve teelten en intensieve veehouderij. Met het nieuwe regeerakkoord rekenen we op een verveelvoudiging van het budget uit Den Haag. Dat biedt kansen om het voor gangbare boeren en tuinders interessant te maken om natuurdoelstellingen te realiseren. We hebben vanuit de provincie jaarlijks al extra miljoenen euro's beschikbaar, waarmee we op steeds grotere schaal natuurinclusieve landbouw mogelijk kunnen maken.'

Kossen: 'We willen als collectieven de stap maken dat boeren worden beloond voor groenblauwe diensten, zoals de waterkwaliteit verbeteren, de bodem gezond houden en de biodiversiteit vergroten. We willen meer concurrerende vergoedingen garanderen voor twintig jaar, zodat het ook rendabel kan zijn om bijvoorbeeld wat vee af te stoten en toch de hypotheek af te lossen. Natuurbeheer met een vaste vergoeding is dan ook een manier om financiële risico's in het boerenbedrijf te spreiden.'

Voedselproductie in combinatie met het leveren van diensten?

Kossen: 'In de multifunctionele landbouw en vooral in Zuid-Limburg gebeurt dat al volop.'

Dormans: 'Een andere route is de biologische productie of via keurmerken waarmee afnemers een iets hogere prijs betalen in ruil voor natuurmaatregelen. Burgers vragen van alles van boeren, maar als consument in de winkel gaan ze voor de goedkoopste prijs. Zolang dit mechanisme niet verandert, is een overheid nodig om de omslag naar natuurinclusieve landbouw mogelijk te maken.'

Zijn natuurmaatregelen niet toevertrouwd aan geitenwollensokkentypes?

Dormans: 'Nee. We zien juist bij een brede groep jonge ondernemers dat het logisch is dat natuur en landbouw goed samengaan. Dat was trouwens één of twee generaties terug ook het geval. Veel gangbare boeren zien wij ook bewegen, als ze de positieve effecten ondervinden van natuurmaatregelen. Een simpel voorbeeld: vlinderbloemige gewassen zaaien leidt niet alleen tot veel bijen en vlinders, maar ook tot een hoger stikstofleverend vermogen van de bodem.'

Aan welke maatregelen kunnen boeren en tuinders nog meer denken?

Kossen: 'Teeltrotaties, de keuze voor alternatieve gewassen zoals luzerne, kruidenrijk grasland voor de melkveehouderij, rustgewassen inzetten of andere teelt- en oogstmethoden gebruiken. In de basis gaat het om een agro-ecologisch slimme bedrijfsvoering.'

Dormans: 'Daarnaast pleiten we ervoor dat de overheid gaat sturen op integrale doelen en niet blijft focussen op maatregelen zoals vastgestelde maai- en inzaaidata.'

Zijn er ook zorgen?

Dormans: 'Jazeker. We hoorden laatst dat alleen al in de gemeente Weert vijftig melkveehouders de komende jaren gaan stoppen. Wat zijn de effecten van zo'n krimp op het landschap?'

Kossen: 'Blijvend grasland wordt steeds meer vervangen door akkerbouw, terwijl dat eerste juist goed is om water vast te houden en koolstof te binden. Op die manier werkt blijvend grasland als klimaatmaatregel. De melkveehouderij, en zeker een extensieve bedrijfsvoering, is waardevol voor de natuur en het milieu. Laten we nu alles op alles zetten om familiebedrijven in Limburg te behouden en boeren en tuinders te faciliteren bij het omschakelen.'