No-till farming is voor deze Zwitserse akkerbouwer bijna een religie

Wie het bergachtige Zwitserse kanton Fribourg inrijdt, zal het opvallen dat het gebied leeft van de akkerbouw en veeteelt. Graan, mais en koeien typeren het grootste deel van het landbouwlandschap. Tegen het dorp Jeuss, zo'n 40 kilometer ten westen van Bern en vlak bij de Alpen, ligt het akkerbouwbedrijf van Reto Minder.

Op deze gronden werkt Minder al 27 jaar met succes volgens de principes van no-till. Bij deze methode bewerkt hij de grond voor het zaaien niet of nauwelijks met als doel de bodemerosie te verminderen, de gezondheid van de bodem te verbeteren en het watervasthoudend vermogen te verhogen.

Zaaigewassen brengt de akkerbouwer in de grond met een directzaaimachine, die rechtstreeks in de stoppel kan zaaien. Voor gewassen die moeten worden geplant, gebruikt hij een aangepaste plantmachine, die alleen een gat maakt op de plek waar de plant de grond ingaat. Groenbemesters onderwerken doet hij niet. Klepelen soms wel, bijvoorbeeld als het in de winter niet hard genoeg heeft gevroren en het gewas daardoor te massaal blijft.

Minder verbouwt op zijn bedrijf 4 hectare wintertarwe, 5,5 hectare spelt, 4 hectare suikerbieten, 3 hectare sojabonen, 10 hectare spruiten, 3 hectare tabak en 3,5 hectare grasland. Als de hoofdoogst in het najaar van het land af is, zaait de akkerbouwer een groenbemestermengsel om het perceel zoveel mogelijk bedekt te houden, ook in de winter.

'Daardoor is de bodem altijd beschermd en de groene massa brengt energie in de grond. Het bodemleven blijft op die manier jaarrond actief en het houdt de bodem vruchtbaar', is de overtuiging van de ondernemer. 'Verder bespaar je met no-till op brandstof- en onderhoudskosten van machines, wat financieel voordelen biedt.'

Volgens Minder is no-till een systeem waarbij je een andere kijk op het boeren hebt. Daarbij past ook de kringloopgedachte. 'Stro van onze graanpercelen gaat naar een varkens- en melkveehouder in de buurt. Dat krijg ik in het voorjaar terug in de vorm van vaste stromest. Dat werkt super.'

De ondernemer gebruikt ook humane mest. Ammonium die wordt verkregen uit menselijke uitwerpselen in de rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt kort naast de gewasrij toegediend. 'De humane mest injecteren doe ik sinds dit seizoen met een spaakwielbemester', zegt de akkerbouwer, terwijl hij op het erf uitleg geeft bij de machine. 'De spaakwielen zorgen voor meer precisie.'

Minder neemt regelmatig bodemanalyses volgens de Kinsey-Albrechtmethode om de mineralisatie en de opbouw van humus in de bodem te peilen. Bij deze methode worden de aanwezige macro- en micro-elementen overzichtelijk in beeld gebracht. Met de verkregen data geeft de methode een advies om de juiste verhoudingen in de bodem te bereiken.

De teler vindt het jammer dat er 'slechts' 330 boeren zijn in Zwitserland die no-till toepassen. Wat houdt hen tegen? 'Dat komt enerzijds omdat veel bedrijven hier zelf goed gemechaniseerd zijn en telers menen dat ze die machines allemaal moeten gebruiken. Anderzijds hebben ze last van koudwatervrees. Ze denken dat het met no-till niet goed gaat op hun percelen. Ze zijn bang voor een verhoogde onkruiddruk en meer problemen met ziekten en plagen, terwijl ik er dankzij no-till juist een stuk minder last van heb.'

Voorzitter studieclub

Minder is voorzitter van Swiss No-Till, een studieclub voor Zwitserse boeren die werken volgens deze methode. Het totale areaal aan no-till in Zwitserland is 15.000 hectare. 'Swiss no-till is meer dan een vereniging die mensen samenbrengt die zijn geïnteresseerd in deze methode. Het brengt ook mensen samen die vooruitdenken en ideeën uitwisselen over de bodem', legt de akkerbouwer uit.

Want een gezonde bodem is een belangrijk fundament onder een akkerbouwbedrijf, stelt de teler. 'Ik merk dat studenten op school te weinig wordt bijgebracht over de bodem en hoe daar goed mee om te gaan. Dat is een zorgelijke ontwikkeling, die ik nu ook al terug zie bij pas afgestudeerde teeltadviseurs.'

Een weerbare bodem wordt alsmaar belangrijker. Net als in Nederland gaat er ook in Zwitserland, dat geen lid is van de Europese Unie, een streep door steeds meer gewasbeschermingsmiddelen. Vooral in de spruitenteelt zorgt dat volgens Minder voor de nodige uitdagingen, zegt bij het bezoek aan het spruitenperceel.

'Vooral de insectenbestrijding wordt moeilijk. We verliezen ieder jaar middelen. Volgend jaar is het laatste seizoen dat we Movento mogen toepassen, een belangrijk insecticide tegen koolmot en wittevlieg. Dat zijn de twee lastigste plagen hier', zegt de akkerbouwer.

Door het verlies van Movento blijven er maar twee insecticiden over. Minder is bang dat na volgend jaar resistenties worden doorbroken omdat hij dan te weinig kan afwisselen in middelen. 'Ik weet nu nog niet hoe ik dat kan voorkomen', stelt hij met een bezorgde blik.

Maar niet alleen in spruiten voorziet de Zwitser problemen wat betreft gewasbescherming. Ook voor suikerbieten wordt de gereedschapskist kleiner. Tegen bijvoorbeeld bladluizen, die vergelingsziekte overbrengen, is het aantal beschikbare middelen beperkt. Vergelingsziekte is door de vele graanpercelen in Fribourg het grootste probleem in dit gewas.

Mengteelt biedt voordelen

Minder verwacht dat hij met relay intercropping, ofwel mengteelt, minder problemen heeft met vergelingsziekte. Dit omdat door een combinatie van gewassen er meer natuurlijke vijanden zijn en plagen zich ook minder makkelijk kunnen verspreiden. Daarnaast is een mengteelt gunstig voor de bodem. Door de grote diversiteit in de beworteling kan een groter volume van de bodem worden beworteld. Dat zorgt voor een betere waterhuishouding en meer bodemleven.

Dankzij een door de overheid gefinancierd project kan de akkerbouwer zes jaar lang experimenteren met mengteelten. Dit voorjaar zaaide Minder op een perceel van 3 hectare mais en suikerbieten. In de buitenste zes rijen van het perceel staat mais. Dat gaat over in vier rijen suikerbieten, daarna wordt dit afgewisseld met twee rijen mais.

Wat betreft de suikerbieten koos de ondernemer voor een Conviso Smart-ras van KWS. Bij het Conviso Smart-systeem hoort een acetolactate synthase (ALS)-tolerant bietenras. Telers kunnen daardoor met het ALS-herbicide Conviso One breedbladige en grasachtige onkruiden constructief aanpakken.

Een ALS-herbicide past goed in combinatie met mais, omdat in dit gewas bij onkruidmiddelen vaak gebruikt wordt gemaakt van dezelfde middelengroep. Tegelijkertijd moet je als teler waken voor resistentievorming.

Op het perceel is te zien dat de groei er goed in zit bij de gewassen, al hangt het loof van twee rijen bieten wat slap omdat de zon er vol op staat. 'Maar de andere twee rijen zitten in de schaduw, waarvan de productie dus gewoon kan doorgaan', zegt Minder. 'Later vandaag verandert dat, afhankelijk van de stand van de zon.'

Geen last van elkaar

Volgens de teler hebben de bieten en mais geen last van elkaar als het gaat om vochtopname. 'We zitten nu in een redelijk droge periode, maar ik kan niet merken dat de mengteelt daaronder lijdt', zei hij half augustus. 'Andere gewassen hebben naar mijn idee meer last van de droogte.'

Ook voor wat betreft de oogst verwacht Minder geen problemen. De mais gaat er eerst af. 'We gebruiken kleine, lichte en smalle machines. Zo hakselen we de mais met een tweerijer', legt hij uit. De akkerbouwer verkoopt de mais aan dezelfde veehouder in de buurt als waar hij de stromest van ontvangt. Later in het najaar rooit Minder de suikerbieten.

In een goed jaar is een suikergehalte van 15 procent mogelijk. De laatste jaren is de Zwitserse teler dat niet gelukt vanwege aantasting door het vergelingsvirus, maar toen verbouwde hij de bieten alleen nog op een traditionele manier. 'Ik ben benieuwd wat het effect van de mengteelt gaat zijn', aldus Minder.