Kabinet kiest voor doelsturing, nieuwe gebiedsaanpak en meten in de natuur

Dat zijn de hoofdpunten voor de land- en tuinbouw in het regeerprogramma dat het kabinet vrijdag heeft gepresenteerd. Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) wil boeren, vissers en tuinders meer ruimte geven om te ondernemen en hen in staat stellen om tegelijkertijd bij te kunnen blijven dragen aan het behalen van afgesproken doelstellingen, schrijft het ministerie in een toelichting.

In de nieuwe koers staat voedselzekerheid bovenaan en speelt innovatie een centrale rol. Hiermee creëert het kabinet een vitaal platteland met ruimte voor behoud van biodiversiteit en natuur.

Maatschappelijke doelen

Het kabinet zet in op het sturen op maatschappelijke doelen in plaats van het opleggen van maatregelen (van middel- naar doelsturing). Zo wil het kabinet in samenwerking met sector- en ketenpartijen een stoffenbalans ontwikkelen, zodat boeren op basis van deze data kunnen sturen op milieueisen. Daarvoor beginnen volgend jaar de eerste pilots. Voor de implementatie stelt het kabinet nog dit jaar een actieagenda op.

Minister Femke Wiersma van LVVN wil op deze wijze boeren ruimte geven om te ondernemen. 'We kunnen niet zonder de boeren en tuinders in ons land. Daarom wil ik boeren ondernemerschap stimuleren en faciliteren. Doelsturing en innovaties zijn hiervoor cruciaal, want hoewel dit tijd vergt, zorgt dit ervoor dat boeren weer ruimte en perspectief krijgen. Met dit regeerprogramma hebben we een belangrijke basis gelegd, van waaruit we de komende tijd verdergaan.'

Innovatie

Het kabinet noemt innovatie onmisbaar voor de Nederlandse land- en tuinbouw om tot de meest concurrerende en duurzame markten ter wereld te blijven behoren en om maatschappelijke doelen te halen. Daarom zet het kabinet in op technologieën en markten waar voor Nederland groeikansen liggen. Zo komt in 2025 een innovatieprogramma 'Robots naar de boerenpraktijk;, dat is gericht op het besparen van arbeidskrachten en het verbeteren van de arbeidsinzet in de land- en tuinbouw. Daarnaast wordt begonnen met experimenteerlocaties om de toepassing in de praktijk te versterken en komt er een regeling aan voor kennisoverdracht (Sabe-regeling).

Het kabinet komt in 2025 met een nationale voedselstrategie en maakt zich hard voor een Europese voedselstrategie. 'Gezien de onzekere internationale situatie is het van essentieel belang dat Nederland blijft beschikken over voldoende, gezond en veilig voedsel. Boeren, tuinders en vissers moeten vooral weer doen waar zij goed in zijn en de meeste kennis van hebben: gezond en duurzaam voedsel produceren', staat in het LVVN-hoofdstuk van het regeerprogramma.

Gebiedsspecifieke aanpak

Het kabinet wil met betrekking tot natuur en landschap een eerlijke verdeling van de opgaven over de verschillende gebieden en sectoren. Zo wil het kabinet werken aan perspectief voor PAS-melders en het weer op gang brengen van de vergunningverlening voor maatschappelijke en economische activiteiten. Het kabinet begint met een uitvoeringsgerichte en gebiedsspecifieke aanpak in plaats van het NPLG. Hiermee wil het kabinet met innovaties gebiedsgericht stappen voorwaarts zetten.

Het kabinet spreekt de ambitie uit om PAS-melders zo snel mogelijk van een oplossing te voorzien. Naast het onverkort uitvoeren van het legalisatieprogramma moeten PAS-melders kunnen kiezen voor andere oplossingen. Het kabinet wil die andere oplossingen samen met provincies faciliteren. Dat is mogelijk via maatwerk, vrijwillige uitkoop of een schadevergoeding. Het kabinet zorgt dat PAS-melders die dat willen, worden ondersteund en begeleid en in het proces – bijvoorbeeld via persoonlijke begeleiding – en zo helpen om regie en duidelijkheid te krijgen en tot oplossingen te komen.

KDW en Aerius

Het kabinet kiest voor een andere koers in het stikstofbeleid en gaat met alle betrokken sectoren aan de slag om sturen op emissie van stikstofoxiden en ammoniak in plaats van het sturen op depositie mogelijk te maken. 'We werken aan een juridisch houdbaar alternatief in plaats van sturen op de kritische depositiewaarde (KDW) waarmee de huidige omgevingswaarden voor stikstofdepositie in de Omgevingswet kunnen worden vervangen', zo staat er in het regeerprogramma.

Daarnaast onderzoekt het kabinet hoe de Aerius Calculator kan worden vervangen. Om economische en maatschappelijke ontwikkelingen met een kleine stikstofbijdrage mogelijk te maken, zoals woningbouw en energietransitie, wordt gekeken naar andere oplossingen zoals het invoeren van een juridisch houdbare rekenkundige ondergrens. Dit is een complex traject, erkent het kabinet in de toelichting.

Natuurmonitoring

De daadwerkelijk gemeten staat van de natuur wordt leidend voor de ontwikkelingen in het landelijk gebied. Daarvoor versterkt en intensiveert dit kabinet de natuurmonitoring, waarbij behalve stikstof ook andere drukfactoren op de natuur worden meegenomen. Met de uitkomsten van de monitoring werkt het kabinet gericht aan een goede staat van robuuste natuurgebieden, ook in Caribisch Nederland.

De gekozen insteek kan volgens het kabinet betekenen dat aanpassing van Natura-2000 doelen nodig is. Het kabinet gaat daarom voor onder meer provincies de huidige mogelijkheden verduidelijken om deze doelen aan te passen. Ook gaat het met de Europese Commissie in gesprek over modernisering van Europese natuurbeschermingsregels.

Eerder al waren er structurele middelen van 500 miljoen euro per jaar aangekondigd voor agrarisch natuurbeheer. Deze worden ook genoemd in het regeerprogramma. Deze middelen moeten boeren en andere beheerders langjarige zekerheid bieden op een marktconforme vergoeding voor hun bijdrage aan het landschap en behoud en versterking van de biodiversiteit. De Tweede Kamer wordt nog dit jaar geïnformeerd over de besteding.

Begroting

In het hoofdlijnenakkoord is eenmalig 5 miljard euro beschikbaar gesteld voor een meerjarige investering in de agrarische sector. Daarnaast is er 500 miljoen euro per jaar beschikbaar voor agrarisch natuurbeheer door boeren. De middelen komen vanaf 2026 beschikbaar. Om in het komende jaar al een start te maken met de uitdagingen uit dit regeerprogramma, is in het hoofdlijnenakkoord een bedrag van 40 miljoen euro voor 2025 voorzien. Dit wordt aan de Tweede Kamer voorgelegd via de LVVN-begroting 2025.

Staatssecretaris Jean Rummenie van LVVN omschrijft de richting die het kabinet op gaat als 'een nieuwe koers'. 'We gaan samen met onze boeren, tuinders, vissers en andere partijen werken aan een toekomst waarin onze voedselvoorziening en ruimte voor natuur hand in hand gaan. Ik ga voor realistisch beleid dat uitgaat van de daadwerkelijk gemeten staat van de natuur en innovaties voor duurzame voedselproductie. Met onze hoogwaardige kennis kunnen we internationaal een gidsland worden.'