Hoe RTK-gps in een stroomversnelling kwam

Toen verschillende boeren en loonwerkers in 2003 bedachten gezamenlijk RTK-gps op hun bedrijf te gaan gebruiken, stond de techniek nog in de kinderschoenen. Vanaf 2001 werd in Nederland gebruikgemaakt van de techniek door twee biologische akkerbouwers in Zuidwest-Nederland. Zij pasten RTK-gps toe in combinatie met rijpaden.

Erik Jan Schenk, opgegroeid op een bloembollenbedrijf in de Wieringermeer, deed als chauffeur zijn best om recht te ploegen, zaaien en poten. 'Dat lukte aardig, maar het moest ook anders kunnen.'

Met een diploma landbouwtechniek aan de Wageningen University & Research op zak ging hij aan de slag met oud-studiegenoten Rik van Bruggen en Guy Guns. 'We werkten eerst aan een schoffelmachine, maar konden dat project verkopen. Zo verkregen we een startkapitaal om SBG Innovatie te starten.'

De puzzelstukjes vielen vanzelf in elkaar. De oud-deelnemers zijn twintig jaar later nog steeds verbaasd. 'De kosten voor een systeem en basisstation vonden we veel te hoog', zegt akkerbouwer Niek Granneman uit het Noord-Hollandse Slootdorp. Hij was een van de kartrekkers van het project.

'Als we het met collega's konden doen was er een kans. De eerste deelnemers had ik zo, maar het duurde lang om er tien te vinden. Vooral de 6.500 euro aanvangskosten vonden de meesten te hoog. Je wist niet of het systeem überhaupt ging werken', aldus Granneman.

Financiering aantrekken

De akkerbouwer vond aansluiting bij het Agrarisch Kennis Centrum Noord-Holland, dat hielp bij het maken van plannen en aantrekken van financieringen. Toen de stichting Wieringermeer Precies in 2004 officieel werd opgericht, waren veertien bedrijven aangesloten en was er 725.000 euro mee gemoeid.

Schenk en zijn compagnons zaten niet stil. Vanaf begin 2003 ontwikkelden zij een RTK-gps-systeem, dat bij het Groningse akkerbouwbedrijf Westerdijk werd beproefd. 'Het werkte met een 'lightbar' waar je zelf op moest sturen voor de initiële AB-lijn', legt Schenk uit.

'Vervolgens nam het systeem deze lijn over en volgden alle volgende gangen hier parallel aan', vervolgt de ondernemer. 'Omdat Rijkswaterstaat een basisstation langs de Groningse dijk had staan, konden we van dit correctiesignaal gebruikmaken. Voor we in de Wieringermeer aan de slag konden, moest er ook een netwerk komen. Gelukkig werd er volop gps-apparatuur uitgeleend waar wij mee konden testen.'

Nauwkeurige werktuigbesturing

Het werden Topcon-basisstations die gps en Glonass ondersteunden. Op de trekkers kwamen Septentrio-ontvangers. Dit merk ondersteunde meerdere antennes, wat vereist was voor de werktuigbesturing. Zo werd de nauwkeurigheid 1 centimeter.

'Een d-gps-signaal hebben we nooit overwogen', zegt deelnemer Renze Bouthoorn. 'Het moest precies of helemaal niet. Ook hadden we in het voortraject bepaald dat ploegen op gps moest gebeuren. Recht ploegwerk is de basis voor al je vervolgbewerkingen.' Hieruit vloeide al snel de werktuigbesturing. 'Zeker met tulpenbollen planten ging de combinatie scheef lopen', weet oud-loonwerker Wim Hopmans. 'Met een sideshiftcilinder en extra ontvanger op de machine werd dat ondervangen.'

Allerlei toepassingen vielen in het project. De ene succesvoller dan de andere. Op proefboerderij Oostwaardhoeve in Slootdorp werd een scholingsruimte gebouwd waar studenten en boeren vanuit heel Nederland kennis op konden doen. Ook het autonoom rijdende 'Automaatje' van JOZ viel binnen het project, maar dat werd nooit praktijk.

Door zonder subsidie

SBG bouwde met studenten de trekkers op. Dit werd al snel het bekende blauwe T010-systeem dat later ook op andere plekken werd verkocht. Schenk: 'Na de levering aan WMP moesten wij door zonder subsidie. Toch verdubbelden we onze verkoop elk jaar.'

Tot diep in de nacht werd gebuffeld om het gps-systeem werkend te krijgen, geeft Granneman aan. 'Als een grote fabrikant het had moeten begeleiden was het nooit van de grond gekomen. Er gingen gewoon te veel uren in zitten. Juist omdat de jongens zo verbeten waren om het te laten werken, lukte het ook.'

Veel collega-akkerbouwers waren eerst sceptisch. 'Ik vroeg 15 euro per hectare meer voor het rijden op RTK-gps en dat hadden de meesten er niet voor over. Maar na een jaar zonder te hebben gezaaid en gepoot, moest het toch wel op gps', stelt Hopmans.

Gemakkelijk coördinaten uitwisselen

'Het gemak voor loonwerkers onderling met het uitwisselen van coördinaten was prettig', laat Bouthoorn weten. Opbrengstkaarten maken en plaatsspecifiek werken waren eerst een deel van het plan, maar dat kwam nooit van de grond. 'Recht rijden was tastbaarder en de voordelen van een exacte rijafstand, egaal gewas en geen overlap waren evident', vult Schenk aan. 'De grond is hier enorm bont. Werktuigbesturing heeft direct meerwaarde.'

Wieringermeer Precies beheerde ook het netwerk voor het correctiesignaal en deed dat tot dit jaar. RTK-gps is nu gemeengoed. 'Wat als de stichting er nooit was geweest?', filosofeert Schenk. Waarschijnlijk was de techniek er dan ook gekomen, zij het in een veel trager tempo, denken de deelnemers.

Nog altijd is de Wieringermeerpolder belangrijk. In 2014 nam Raven Industries SBG Innovatie over. Op zijn beurt werd machinegigant CNH Industrial in 2021 eigenaar van Raven. 'CNH haalde de ontwikkelafdeling hierheen. Er werken nu meer dan twintig mensen aan de ontwikkeling van gps en precisielandbouw in deze regio', zegt Schenk trots.