Is een bijenvolk nog rendabel op het erf?

Ondanks het druilerige weer is het druk op de bijenmarkt in het Gelderse Uddel. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat de helft van de activiteiten meer te maken heeft met een volksfeest dan bijenhouderij. Zo is er een enorme sjoelbak, worden er tweedehandsboeken verkocht en staan er snackkarren. Maar er worden ook korven en kasten in allerlei varianten tentoongesteld en er is een demonstratie korven maken.

'De rol van dit soort markten wordt steeds minder belangrijk', zegt Henk Kok van bijenhoudersvereniging De Vierkante Korf in Uddel. Hij heeft 25 kasten waar ieder jaar ongeveer 50 kilo honing uit komt. 'Dit jaar zal het wel wat minder zijn door het slechte weer. Traditioneel worden op bijenmarkten volken verhandeld, maar dat gebeurt nu allemaal via Marktplaats.'

Aflopende zaak

Ook het keuren van bijenvolken is een aflopende zaak. De markt is nu een gezelligheidsgebeuren met voorlichting om belangstellenden te inspireren.

'Wij hebben geen leden die boer zijn', zegt medeverenigingslid Arie van der Wiel. Hij heeft vier kasten. Van der Wiel betwijfelt of bijenhouderij voor elke boer interessant is. 'Vroeger had elke boer een volkje bij de deur staan, maar dat is niet meer. Je hebt biodiversiteit nodig. Bijen gaan niet goed samen met monoculturen. Zij moeten het hele jaar door kunnen foerageren. Die diversiteit was vroeger op een boerderij vrij standaard. Als je biologisch boert of biologisch-dynamisch, heb je wel een kans op een goede opbrengst.'

Kok en Van der Wiel lossen hun foerageerprobleem onder andere op door hun bijen via een intermediair te verhuren aan fruittelers. Die gebruiken bijen voor bestuiving. 'De ene fruitteler zweert erbij, de ander denkt dat bestuiving zonder inhuur van bijen wel lukt. Ik heb kasten staan bij een teler die na een aantal jaren toch weer mijn bijen huurt, dus ik denk dat het uitmaakt.'

Achthonderd volken

Daan Ludwig van Imkerij BijDaan in Hoenderloo is een van de weinige beroepsimkers. Hij denkt dat hij de enige in Nederland is die zijn inkomen helemaal uit bijenkasten haalt. Ludwig heeft achthonderd volken die verspreid over het hele land staan.

'De verhuur voor bestuiving is de motor van het bedrijf', zegt de imker. 'Ik heb ongeveer 150 klanten. Zij telen fruit en groenten, maar ik verhuur ook bijen aan zaadtelers.' De honing die de bijen maken in het bestuivingsproces, wordt verkocht onder eigen naam, maar ook met een etiket van anderen.

Ludwig rolde als tiener in de bijenhouderij. 'Ik was zeventien, woonde veilig bij mijn ouders, dus er kon weinig misgaan. Na één kast kwamen er steeds meer. Ik had niet echt een plan. Het ontwikkelde zich tot een bedrijf. Nu zou ik niet vanaf nul beginnen. Je werkt vaak voor niets, want er is regelmatig nauwelijks opbrengst. Volken verplaatsen gebeurt alleen 's nachts. Dat moet je willen', benadrukt hij.

35 miljoen kilo

De imker heeft zijn achthonderd volken nooit bij elkaar gezien. Ook als de bijen in de winter worden opgeborgen, staan ze op tien tot vijftien locaties om risico's op ziekten te spreiden. Hij heeft weleens uitgerekend dat zijn volken ieder jaar zorgen voor 35 miljoen kilo fruit. Daar is hij trots op. 'Het is belangrijk werk wat we doen.'

Ook de Uddeler imkers gaan geregeld op pad met hun volken. In het voorjaar staan ze in boomgaarden om fruit te bestuiven. In het najaar gaan de bijen naar de heide. Kok heeft ook nog wat kasten in Flevoland staan.

'Ik vind het jammer dat steeds meer natuurgebieden worden afgesloten voor bijenhouders', zegt Van der Wiel. Dat gebeurt vaak om wilde bijen te beschermen. Er zijn 360 bijensoorten inheems in Nederland, de meeste zijn bedreigd. Maar volgens Van der Wiel wordt te makkelijk de 'tamme' honingbij als probleem gezien. 'Imkers hangen erg aan biodiversiteit. Dat is voor ons van het grootste belang.'

Middag per week

Een renderende businesscase wordt moeilijk voor een moderne boer, denken de Uddeler bijenhouders. Om goed geld te verdienen, moet je er tijd in steken, tijd die een boer niet per se heeft. 'Ik steek er elke week een middag in', zegt Van der Wiel. 'Soms wat meer, alleen een korte blik.'

Wanneer je volleerd bijenhouder bent, dat vinden beide mannen een moeilijke vraag. 'Ik houd al bijen sinds mijn tiende en ik leer nog steeds bij', zegt Kok. 'Je werkt met de natuur. Die is onvoorspelbaar, dat maakt het leuk.' Van der Wiel vult aan: 'Als je leraar wilt worden bij een bijencursus, moet je minstens vijf jaar bijen houden. Dat is blijkbaar een minimum om alles weleens meegemaakt te hebben.'

Maar als het je toch leuk lijkt als boer om bijen bij je bedrijf te hebben? 'Kijk eens naar de akkerranden', tipt Van der Wiel. 'Als je die inzaait met bloemen, kun je misschien twee volken houden. Dat levert 20 tot 40 kilo honing op. Daar word je niet rijk van, maar in een boerderijwinkel is het een leuke trekker, honing van eigen erf.'