Te lage verdamping in kas beïnvloedt plantkwaliteit

Tijdens het EnergiekEvent, georganiseerd door Kas als Energiebron, Delphy Improvement Centre, Wageningen University & Research (WUR), BU Glastuinbouw, Plant Lighting en Glastuinbouw Nederland, werd ook het succes van het project Kas als Energiebron gevierd. Iedere tuinder in de zaal gaf aan weleens aan de cursussen te hebben deelgenomen.

Oorspronkelijk was het belangrijkste doel energiezuinig telen. Dat is uitgebreid met een heel palet aan doelen, zoals een betere productie door gezondere planten, gecombineerd met minder gewasbeschermingsmiddelen. In diverse workshops konden tuinders tijdens EnergiekEvent hun licht opsteken over diepgravende onderzoeken.

Alle kennis die in de workshops naar voren kwam, wordt voor iedereen beschikbaar gemaakt. Dit gebeurt via deelnemende bedrijven, projecten als Kas als Energiebron en cursussen als Het Nieuwe Telen.

In de workshop 'Efficiënt CO2-doseren' spraken drie deskundigen – Paul de Veld van Delphy, Sander Hogewoning van Plant Lichting en Jeroen Boonekamp van B-Mex – over zo efficiënt mogelijk doseren van CO2 en het rendement ervan. In ver doorgerekende schema's maakten zij inzichtelijk wat de kostprijs en het verwachte rendement is van CO2-dosering op de opbrengsten.

Die berekeningen berusten op diverse principes die niet iedereen paraat heeft, bijvoorbeeld het feit dat CO2 een hoger effect heeft bij hogere temperaturen. Dat is lastig voor tuinders omdat ze juist dan meer willen ventileren.

Verder is het CO2-gehalte in de buitenlucht te laag om de plantgroei te stimuleren. Niet doseren kost dus altijd groei. Nog zo'n principe, is dat dosering van 60 kilo CO2 per hectare per uur altijd voldoende is om in de kas boven de 400 parts per million te blijven. Daaronder is de productie niet optimaal.

Tekst gaat verder onder kader.

Adviesbedrijf B-Mex heeft een tool ontwikkeld voor autonoom doseren. Daarbij haalt de B-Mex-server data van de klimaatcomputer op en verwerkt die in een doseeradvies. Dat wordt naar de klimaatcomputer stuurt, die dat binnen ingestelde grenzen kan uitvoeren. Hiervoor moet de tuinder de gegevens invoeren, op basis waarvan B-Mex de kosten-prijsafweging kan maken.

Delphy doet onderzoek naar efficiënt CO2-doseren. Daarbij worden de data van diverse klimaatstrategieën in chrysanten met elkaar vergeleken. De testopstellingen hebben verneveling en kunnen daardoor een lagere raamstand aanhouden. Dit lijkt de efficiëntie van het doseren te verhogen, omdat kwekers op zonnige dagen de luchtramen kunnen knijpen.

WUR-onderzoekers Jouke Campen en Marcel Raaphorst behandelden in de workshop 'Ontvochtiging en latente warmteterugwinning' de belangrijkste redenen om te ontvochtigen en de manieren waarop dat mogelijk is. De onderzoekers hebben die methoden technisch met elkaar vergeleken en de extra mogelijkheden naast elkaar gezet.

Warmte oogsten

Bij het gebruik van ontvochtiging met een warmtepomp kan de warmte uit de kas worden geoogst. Dit kost veel elektra, maar scheelt gas om te verwarmen. Dit kan worden omgezet in een kosten-batenberekening. Daarbij moeten tuinders ook rekening houden met de effecten van een beter kasklimaat op hun productie.

Een van de conclusies van Campen en Raaphorst is dat verdamping de grootste energievrager is. Een tweede is dat er meerdere manieren zijn om verdampingswarmte terug te winnen, de warmtepomp is de bekendste. Tot slot stellen de onderzoekers vast dat er nog grote investeringen nodig zijn voor de stap naar volledig fossielvrij telen.

De deskundigen Stefan van den Boogaart van Plant Lighting, Silvester de Nooijer van Delphy en Jos Paul van WUR Glastuinbouw vertelden over de hoeveelheid verdamping die nodig is en hoe telers daarop kunnen sturen. Aanleiding van hun project 'Kennisontwikkeling over verdamping' zijn de problemen na het telen onder full-led in de winter van 2022-2023, toen het gas zo duur was.

Korte houdbaarheid, kroonschimmel en broeikoppen

Problemen waren onder meer de korte houdbaarheid van chrysant, kroonschimmel in tomaat en broeikoppen bij komkommer. Deze worden toegeschreven aan een lagere verdamping door minder energietoevoer, waardoor de plant minder voedingsstoffen opneemt. Om toch energiezuinig te telen, moet meer kennis worden opgedaan over de grenzen van verdamping in combinatie met led.

In het project werken de drie kennisinstellingen samen in drie teelten: chrysant, tomaat en komkommer. De proeven lopen nog. Het is volgens de onderzoekers inmiddels wel duidelijk dat er een ondergrens zit aan de verdamping, ten opzichte van de kwaliteit. De truc is om precies uit te vinden waar die grens ligt.