Gasunie klopt aan bij boeren voor waterstofnetwerk

Het nieuwe waterstofnetwerk van Gasunie is van groot belang voor de toekomstige nationale energievoorziening en -transitie en moet daarom rond 2030 zijn afgerond. Hynetwork, een dochteronderneming van Gasunie, voert het werk uit. Vanwege het nationale belang coördineert het Rijk de vergunningen en ruimtelijke inpassing via de rijkscoördinatieregeling. De eerste procedures voor het hoofdnetwerk zijn in gang gezet, zoals in Groningen, Drenthe, Overijssel en Zeeland.

Gasunie heeft de afgelopen jaren al veel ervaring opgedaan met het transporteren van waterstof. In 2018 werd de eerste aardgasleiding omgebouwd voor waterstof, tussen Terneuzen en Sluiskil in Zeeuws-Vlaanderen. Nu wordt gewerkt aan een transportleiding van 32 kilometer; van een elektrolysefabriek op de Maasvlakte naar de Shell-installaties bij het Zuid-Hollandse Pernis, en aan een leiding langs het Noordzeekanaal bij het Noord-Hollandse IJmuiden.

Landelijk netwerk

Het maakt deel uit van een landelijk netwerk dat uiteindelijk de grote industriële clusters in Nederland met elkaar verbindt, met het internationale aanbod en met de grootschalige opslagfaciliteiten in provincie Groningen bij Zuidwending.

‘Waterstof gaat een belangrijke rol spelen in onze toekomstige energievoorziening, cruciaal voor de verduurzaming van de industrie’, zegt directeur Joost Hooghiem van Hynetwork. ‘Het is relatief goedkoop om te vervoeren en op te slaan, kent een hogere energiedichtheid dan aardgas en elektriciteit en de afnemers stoten zo minder CO2 uit. We gebruiken voor het transport van waterstof grotendeels het netwerk dat werd gebruikt voor vervoer van aardgas.’

De eerste gesprekken met grondeigenaren over de aanleg zijn begonnen. In Groningen en Zeeland zijn bijvoorbeeld de concepten van de voorkeurstracés ter inzage gelegd. ‘Iedereen kan daarop reageren. Daarnaast vindt overleg plaats met gemeenten, provincies, waterschappen en LTO Nederland over de aanleg’, zegt Hooghiem.

Passende vergoeding

Die laatste partij gaat het vooral om een passende vergoeding voor de grondeigenaren waar de leiding komt te liggen, licht Jarno Rietema, regiobestuurder kabels en leidingen van LTO Noord toe. ‘De energietransitie is interessant en noodzakelijk. Maar waterstof is een nieuwe energievorm en verloopt via een nieuw netwerk. Dus de bestaande regelingen moeten opnieuw tegen het licht worden gehouden.’

Rietema kan niet in detail treden over hoe die gesprekken verlopen, maar wil wel kwijt dat in de voorwaarden een aangepaste standaard wordt gehanteerd, waaronder een vergoeding voor aanleg en voor het zakelijk recht dat de leiding er komt te liggen.

‘Wat ons betreft geldt dat ook voor de al bestaande aardgasleidingen die worden ingezet voor het transport van waterstof. Het wordt een project waarbij de infrastructuur nog eens dertig tot veertig jaar meegaat. Daar moeten nieuwe afspraken over komen. Let wel: het is een nieuw energienetwerk waar nog maar weinig praktijkervaring mee is opgedaan’, merkt de regiobestuurder op.

Hooghiem bevestigt dat LTO Nederland een belangrijk klankbord is om mee af te stemmen. ‘Daarbij horen ook afspraken over vergoedingen, zoals voor gewasschade en de compensatie voor aanlegoverlast. De modelovereenkomst die we daarin hanteren, wordt regelmatig aangepast, zo ook voor deze specifieke waterstofleidingen. Maar in principe werkt het niet veel anders dan bij de aanleg van aardgasleidingen, alleen is de wettelijke basis nu anders.’

Gesprekken

In Zeeland zijn voor dat deel van het netwerk gesprekken begonnen tussen ZLTO en Gasunie over zaken als nulmeting en bodemonderzoek. De tracékeuze ligt daar min of meer vast omdat bestaande leidingstraten worden gevolgd, zegt regionaal belangenbehartiger Merijn Schooleman die namens de ZLTO het overleg voert.

‘We willen goed in kaart brengen waar en hoe je dan te werk gaat bij de aanleg van nieuwe leidingen. Vooral de effecten op de zoetwaterbellen die hier onder de grond liggen en waar veel agrariërs gebruik van maken, spelen een rol. Ze zijn nog zoekende waar het centrale deel van de leidingen komt te liggen. Ook de locatie van de waterstoffabriek die hier moet komen, ligt nog niet vast’, licht Schooleman toe.

Vertrouwen

De regionaal belangenbehartiger zegt er vertrouwen in te hebben dat ze eruit komen in het overleg met Gasunie en Hynetwork. ‘In het verleden stelde Gasunie zich altijd fatsoenlijk op. Er waren maar weinig boeren die moeilijkheden met hen hadden. Maar we willen ons goed voorbereiden op wat nog komen gaat. We houden elkaar daarom via een appgroep goed op de hoogte. De ervaring leert dat het gedonder vaak pas begint, als er daadwerkelijk wordt gewerkt.’

Schooleman vindt dat ook in Den Haag naar de regio moet worden geluisterd. ‘Hoe het ministerie van Economische Zaken zich als opdrachtgever opstelt, is minstens zo belangrijk. Voldoende geld vrijmaken voor goed omgevingsmanagement voorkomt een hoop frustratie. Dat hier in Zeeland niet iemand uit Friesland wordt langsgestuurd voor taxaties, maar iemand die de plaatselijke situatie goed kent. Zodat je wat beter van kot komt, zoals we hier zeggen. Oftewel: een goede voorbereiding is het halve werk.’

Hooghiem benadrukt het belang te zien van de eigenaren van de gronden waar de leidingen komen te liggen. ‘Boeren hebben er een hekel aan als ze ergens een tijdlang niet terecht kunnen, zeker als het hun eigen grond betreft. Ik snap goed dat grondeigenaren dan zeggen: ga alsjeblieft naar de buren. Maar soms kan het niet anders. We willen het echt in harmonie met alle partijen proberen te regelen.’