Frans kweekbedrijf blaast nieuw leven in hybridetarwe

Nieuwe Oogst bezocht vorige week vrijdag het veredelingsstation en de proefvelden van Asur Plant Breeding, vlak bij Compiègne in de Noord-Franse regio Hauts-de-France. Asur Plant Breeding is onderdeel van Saaten-Union, een samenwerkingsverband van zeven middelgrote Duitse kweekbedrijven.

Hybridetarwerassen zijn al langer op de markt, maar nooit echt van de grond gekomen. Door de genetische vooruitgang wil Asur Plant Breeding de variëteiten opnieuw onder de aandacht brengen. Hybridetarwe ontstaat door een kruising van twee zuivere inteeltlijnen. Het kruisingsproduct is zeer homogeen en zorgt voor een heterosiseffect, wat betekent dat het gewas krachtiger en robuuster is.

Het aandeel van hybridetarwe in Nederland is met 0,5 procent erg klein. In België is het aandeel met 1,5 procent iets groter en in Frankrijk is het nog weer een paar procent meer. In het laatstgenoemde land kiezen akkerbouwers bewust voor bepaalde percelen waar ze hybridetarwe zaaien.

Telers doen dat vooral op percelen waar de opname van vocht en voedingsstoffen moeilijker is, blijkt uit een enquête van Saaten-Union onder vijfhonderd Franse boeren. Die moeizame opname kan bijvoorbeeld ontstaan door structuurproblemen of storende lagen. Het type grondsoort is ook bepalend voor de overweging wel of niet voor hybridetarwe te gaan.

Volgens areamanager Benelux René Boons van Saaten-Union is het lastig om de traditionele Nederlandse akkerbouwer te verleiden over te gaan op hybridetarwe. 'Ondernemers richten zich vaak meer op de 'cashcrops', zoals aardappelen en uien. Tarwe moet voor de bodemkwaliteit in het bouwplan, maar kan in saldo vaak niet meekomen en heeft daardoor vaak minder de aandacht.'

Laatste jaar in Rassenlijstonderzoek

Nu Saaten-Union met SU Hyacinth voor het eerst een hybridetarweras heeft aangemeld voor de Nederlandse Aanbevelende Rassenlijst, verwacht Boons dat de interesse naar hybridetarwe in Nederland groeit. SU Hyacinth ligt nu voor het tweede jaar in het Rassenlijstonderzoek.

'Hybridetarwe heeft perspectief in Nederland. Enerzijds door de beperking van onder meer de stikstofbemesting en anderzijds dankzij het streven van de Nederlandse akkerbouwer om hogere opbrengsten te oogsten. Hybridetarwe is in vergelijking met traditionele tarwe ook constanter in opbrengst en lijkt beter bestand tegen weersextremen', geeft Boons aan.

Op het proefveld van Asur Plant Breeding op de lössgrond vlak bij Compiègne is te zien dat hybridetarwerassen meer halmen vormen, grotere aren geven en een groter wortelstelsel ontwikkelen. De goede uitstoeling en grotere aren resulteren in een hogere korrelopbrengst.

Door het grotere wortelstelsel kan de hybridetarwe het beschikbare water beter uit de bodem halen en nutriënten makkelijker opnemen. Tegen stressomstandigheden is hybridetarwe beter bestand en ook op gronden met een matige bodemstructuur presteren de rassen vaak beter.

Maar Boons geeft toe dat het voor een ondernemer uiteindelijk gaat om het financiële saldo. 'Nederlandse graantelers zijn vooral terughoudend vanwege de hogere zaaizaadkosten. Ook 'durven' ze niet altijd minder zaaizaad te gebruiken, wat juist een voordeel is van een hybridetarweras.'

De zaaizaadkosten bedragen voor hybridetarwe 240 euro per hectare, dat is gemiddeld 110 euro meer dan bij klassieke tarwe. Dat blijkt uit een rekensom van Saaten-Union, gebaseerd op 75 kilo zaaizaadgebruik per hectare bij hybridetarwe en 200 kilo bij klassieke tarwe.

Meeropbrengst voor compensatie

De meeropbrengst moet de hogere inputprijs van hybridetarwe uiteindelijk compenseren. 869 kilo was de gemiddelde meeropbrengst van de hybridetarwerassen SU Hyacinth, SU Hyreal en SU Hyntact, tegenover 52 klassieke tarwerassen in een officieel Belgisch rassenonderzoek.

Bij de zuiderburen werd van 2021 tot en met 2023 onderzoek gedaan op vijftien locaties op verschillende grondsoorten. De gemiddelde tarweopbrengst kwam over de drie geteste jaren van klassieke en hybriderassen door elkaar uit op 11.364 ton per hectare.

Afgaande op een tarweopbrengst van 215 euro per ton zorgt de plus van 869 kilo voor een meerprijs van 186 euro per hectare. Haal je daar die 110 euro zaaizaadkosten van af, dan is het financiële saldo van hybridetarwe 76 euro per hectare hoger. Daarmee wordt het break-evenpunt in de huidige marktprijzen bereikt bij een meeropbrengst van 550 tot 600 kilo per hectare.

Sterke uitstoeling

Volgens Saaten-Union hebben graantelers bij hybridetarwe dus maar de helft of zelfs minder van het zaaizaad nodig in vergelijking met klassieke tarwe. Boons: 'De reden hiervoor is de sterke uitstoeling van hybridetarwe die samen met de zwaardere halmen de meeropbrengst oplevert.' Daarnaast hoeven akkerbouwers minder kilo's zaaizaad te versjouwen, wat ook arbeidsbesparing oplevert. Door de dikkere en langere halmen valt er ook meer stro op een hectare te persen.

Als telers nog eerder het break-evenpunt willen bereiken, kunnen ze overwegen bij hybridetarwe nog minder dan 75 kilo zaaizaad per hectare te gebruiken. 'Dat is wel een risico, want als vogels of ganzen na het zaaien veel zaad opvreten, zal het gewas al snel hol komen te staan', waarschuwt Boons.

Op het Noord-Franse proefveld is te zien dat de tarwe waar minder zaaizaad is gebruikt inderdaad iets holler staat en dat er minder aren zijn ontwikkeld. Daar is ook te zien dat er een lichte aantasting van aarfusarium in het gewas begint te komen, wat overigens niets te maken heeft met het kleinere zaaizaadvolume.

Volgens productmanager hybridetarwe Audrey Hulmel van Saaten-Union is aarfusarium, naast septoria en gele- en bruine roest, dan ook de lastigste schimmel in hybridetarwe. Dat geldt in ieder geval voor de teelt in Frankrijk.

De nieuwe hybridetarwerassen die geschikt zijn voor Nederland, SU Hyacinth, SU Hyreal en SU Hyntact, hebben alle drie goede resistenties tegen gele- en bruine roest, septoria, aarfusarium en meeldauw.

Alleen SU Hyreal beschikt niet over een aarfusariumresistentie, maar wel over een dubbele mozaïekvirusresistentie en oranje tarwegalmug- en eye-spotresistentie. Overigens betreffen het alle drie maaltarwerassen, al wordt SU Hyacinth in België en Frankrijk ook als tarwe met bakkwaliteit gepositioneerd.

Hoge druk oogvlekkenziekte

Eye-spot, ofwel oogvlekkenziekte, is in Nederland een minder voorkomende ziekte. Maar in alle Franse graanteeltgebieden is het wel degelijk een probleem. 'Vorig jaar was de druk hoog vanwege de relatief koude en natte omstandigheden. Gevolg is gedeeltelijke afsterving van bladeren’, legt Hulmel uit.

Daarnaast is het mozaïekvirus vooral in Centraal- en Zuid-Frankrijk lastig. De oranje tarwegalmug komt in heel Noordwest- en Centraal-Europa voor, maar leidt niet overal tot substantiële opbrengstderving.

Wat betreft de teelt adviseert Hulmel voor hybridetarwe een vlak zaaibed klaar te leggen en directzaai te vermijden. De aanbevolen zaaidiepte is 2 tot 4 centimeter. Verder adviseert ze de stikstofbemesting op te splitsen in drie giften.

Hybridetarwe beregenen is in de ogen van de productmanager niet snel nodig. Ook niet in Noord-Frankrijk. 'Hier in de omgeving van Compiègne valt jaarrond 600 millimeter regen. Dat is ruim voldoende voor hybridetarwe.'

Volgens operationeel directeur Fréderic Rousseau van Asur Plant Breeding wordt ernaar gestreefd in 2025 100.000 hectare hybridetarwe in Europa te hebben staan. In 2023 was het areaal ongeveer 80.000 hectare. 'We hebben nu de variëteiten om 2 tot 3 procent van de totale Europese markt te voorzien van hybridetarwe', geeft hij aan.

Asur Plant Breeding heeft momenteel bijna een monopoliepositie als het gaat om hybridetarwe. 97 procent komt van deze Franse kweker, de overige 3 procent is zaaizaad van Limagrain.

Verder is het de bedoeling dat BASF volgend jaar zijn eerste hybridetarweras gaat introduceren. Het bedrijf verwacht met dit ras de tarweproductie met 2 tot 3 ton per hectare te kunnen verhogen ten opzichte van klassieke tarwe.