Akkerbouwers komen in de knel met inzaai rustgewassen

'Deze lelies hadden er eind vorig jaar uit gemoeten, maar door de vele regen hebben we geen kans gekregen om te rooien', zegt Hans Eelderink uit het Gelderse Zelhem. De teler probeert de lelies nu tot november gezond te houden en laat de bollen dus een jaar langer in de grond zitten. 'Dat betekent ook een jaar extra teeltkosten, maar dan kunnen we hopelijk wel wat goede bollen oogsten en de financiële schade enigszins beperken.'

Eelderink heeft er vanaf november tot aan vorige week alles aan gedaan om het overtollige water van zijn percelen af te krijgen. ‘We hebben met minikranen geulen op het land gegraven, met tanks water weggereden en met meerdere pompen zoveel mogelijk water proberen af te voeren om de oogst te redden.' Is dat dan allemaal tevergeefs geweest? 'Het is nog steeds modder', constateert de teler op zandgrond.

Financiële schade

De financiële schade door de verrotte en dus niet-oogstbare bollen is groot. Over concrete bedragen doet de Achterhoekse teler liever geen uitspraken. Naast lelies die blijven zitten, heeft Eelderink ook niet al het pootgoed kunnen rooien. Vanwege het ook al late voorjaar van 2023 waren ze voor de nattigheid afgelopen herfst niet rijp.

De vele regen die vanaf toen viel, is de poters uiteindelijk fataal geworden. Wat bovenin de rug zit is bevroren, de onderste helft is verrot en middenin de rug zitten enkele goede aardappelen. Eelderink: 'Die zijn ook nog uitgelopen, maar veel kracht zit er niet meer in. De lenticellen op de schil zijn goed te zien, die komen vooral onder natte omstandigheden tot uiting’, geeft de ondernemer aan.

De teler zegt dat hij niets meer kan met de aardappelen. Ook als consumptieaardappel of voor aardappelvlokken zijn ze ongeschikt. Binnenkort moet er op het betreffende perceel vezelhennep de grond in. Maar eerst probeert Eelderink de 'goede' poters kwijt te raken. 'Frezen om het kapot te maken en dan ploegen om het goed onder te werken. Hopelijk hebben we dan geen of minder last van aardappelopslag.'

Op zijn bedrijf van in totaal 200 hectare is uiteindelijk meer dan 30 hectare blijven zitten. Dit betreft 13 hectare consumptieaardappelen, 7 hectare pootgoed, 5 hectare lelies voor plantgoed, 4 hectare leverbare lelies en 3,5 hectare suikerbieten. Doordat er bij Eelderink gewassen zijn blijven zitten, wordt het voor zijn bedrijf lastig op tijd rustgewassen te zaaien.

'Rooien voor 1 oktober gaat opnieuw niet lukken'

Ook akkerbouwer Pieter Evenhuis in het Overijsselse Giethoorn ondervindt de gevolgen van ruim een halfjaar achter elkaar bijna iedere dag regen. 'We proberen nu voorzichtig wat op het land te doen, maar zijn nu al zes weken later dan normaal. Je kunt al op je klompen aanvoelen dat aardappelen rooien voor 1 oktober opnieuw niet gaat lukken.'

Evenhuis doelt op de 1 oktoberregeling volgens het zevende actieprogramma Nitraatrichtlijn (APN). Een jaar terug besloot het ministerie van LNV consumptieaardappelen niet op de lijst met winterteelten te zetten. Dat houdt in dat op deze percelen op zand- en lössgrond voor 1 oktober een vanggewas moet worden ingezaaid. Doet een teler dat niet, dan volgt een korting op de stikstofgebruiksnorm in het volgende jaar.

Rustgewassen

Daar komt bij dat het Evenhuis door het natte voorjaar niet lukt alle rustgewassen in de grond te krijgen. De inzaai van wintergranen ging dit najaar ook al niet door de nattigheid. De akkerbouwer vreest dat hij daardoor niet kan voldoen aan de verplichte regeling voor rustgewassen.

Telers op zand- en löss moeten volgens het zevende APN een keer in de vier jaar een rustgewas telen. Deze telling startte in 2023, wat betekent dat Evenhuis uiterlijk in 2026 op ieder perceel een rustgewas moet hebben geteeld.

'Vorig jaar mislukte dat vanwege het late voorjaar. Toen kozen we voor mais in plaats van graan, omdat je mais nog relatief laat kunt zaaien. Als er geen restricties zouden zijn, zou ik dat nu weer doen. Dit jaar weet ik nog niet precies hoe ik dat ga oplossen', geeft de Overijsselse akkerbouwer aan.

Uitzondering bij weersextremen

Om dergelijke problemen te ondervangen, wil Evenhuis gebruik maken van een uitzondering op de regels vanwege de weersextremen. 'Sta mais als rustgewas toe onder bepaalde restricties', roept hij op. 'Dat je maximaal 170 kilo stikstof per hectare gebruikt en onderzaai toepast.'

De teler is ervan overtuigt dat als hij netjes mais verbouwt, de uitspoeling niet meer is dan als hij nu zomertarwe zaait. 'Dat gewas kan vanwege de latere start de stikstof dit seizoen ook niet meer allemaal opnemen.'