'Als er geen oplossing komt, dan ontstaat er zeker een crisis'

'Maar als er nu niets verandert in het beleid, dan ontstaat er zeker een crisis: een mestplaatsingscrisis. Met grote gevolgen voor de hele zuivelketen', waarschuwt hij.

Alles bij elkaar maakt dat de kosten voor melkveehouders straks niet meer te behappen zijn

Albert de Groot, CEO van Vreugdenhil Dairy Foods en voorzitter van de Nederlandse Zuivel Organisatie

De Groot is sinds vorige zomer voorzitter van NZO, de belangenbehartiger voor de Nederlandse zuivelindustrie. Vrijwel alle zuivelondernemingen, zoals FrieslandCampina, A-ware, DOC Kaas en ook zijn eigen Vreugdenhil Dairy Foods zijn lid in een tijd dat 'de slag om de melk' volop gaande is.

De sector merkt de gevolgen van krimp dus al?

'Verandering is niet erg, zolang je er maar op kunt anticiperen. Er zit een groot verschil tussen transitie en revolutie. Op een transitie kun je anticiperen. Er zijn altijd veranderingen. Daar moet je op inspelen. Dat is ook goed, want de sector moet zich blijven ontwikkelen.

'Maar wat er nu gaande is, is geen transitie. Dit lijkt meer op een revolutie. In korte tijd komen de melkveehouderij- en zuivelsector onder grote druk te staan. In een paar jaar tijd nemen de kosten enorm toe. Dit kan de zuivelsector niet opvangen.'

Daar wordt wel op gehint vanuit de politiek. Misschien kan de zuivel wat meer uitbetalen?

'Dat is natuurlijk onzinnig. Je kunt natuurlijk niet aan de ene kant ervoor zorgen dat er melkveehouders verdwijnen en dat er minder melk wordt geleverd en gelijktijdig vragen dat zuivelondernemingen dan financieel bijspringen.

'De zuivelbedrijven moeten alle zeilen bijzetten om ervoor te zorgen dat de fabriekscapaciteit benut blijft in deze situatie. Er zijn bedrijven aan het reorganiseren. Dat is een onmogelijke opgave voor onze sector.'

Misschien moeten we door een moeilijke periode van een paar jaar heen. Wordt het daarna beter?

'Er dreigt onherstelbare schade op te treden, als er nu geen oplossingen komen. Wat er nu gebeurt, is ook nog eens onredelijk. Dezelfde bemestingsnormen in heel Europa. Of je nu op rotsachtige grond teelt of in een vruchtbare rivierdelta als hier. Dat is wat er nu aan de hand is.'

De zuivelketen trekt gezamenlijk op?

'Ja, het is in eerste instantie belangrijk dat de partijen in de melkveehouderij hierin gezamenlijk optreden. Maar dat ondersteunen wij ook. Dat hebben we onlangs gedaan in het plan dat we gezamenlijk hebben ingediend bij demissionair landbouwminister Piet Adema.

'Het zou goed zijn als er een graslandderogatie komt. Daarin heeft de melkveehouderijsector gewoon de wetenschap achter zich. Het is gek dat je een bemestingsruimte hebt waarbij je minder runderdrijfmest mag gebruiken en je die ruimte vervolgens opvult met kunstmest. Terwijl de problematiek gaat over waterkwaliteit.'

Is het uiteindelijke politieke doel dan toch krimp?

'Iets anders kun je eigenlijk niet concluderen. Ik ontken niet dat de sector voor grote uitdagingen staat. Die zijn er op het gebied van klimaat, waterkwaliteit en biodiversiteit. Daar wordt hard aan gewerkt en de melkveehouderij heeft ook al veel resultaten behaald.

'Ook als zuivelsector zijn wij hier druk mee bezig. Iedere zuivelonderneming heeft een eigen duurzaamheidsprogramma. Ik ben er bijvoorbeeld trots op wat wij als Vreugdenhil in samenwerking met Nestlé doen om broeikasgassen op het melkveebedrijf terug te dringen. Melkveehouders worden hier financieel voor gecompenseerd. Met dat soort zaken gaan we ook gewoon door.'

Dus u kunt best wel uitdagingen aan?

'Ik noemde net inderdaad een paar grote opgaven voor de melkveehouderij. Maar nu ineens vervalt ook de derogatie, zijn er ruime bufferstroken ingevoerd langs watergangen en zijn er nieuwe met nutriënten verontreinigde gebieden aangewezen.

'Dat alles bij elkaar maakt dat de kosten voor melkveehouders straks niet meer te behappen zijn en bedrijven in gevaar komen. Daarmee raak je ook de zuivelsector en daarmee komt vervolgens ook de concurrentiepositie van de Nederlandse zuivelketen in gevaar.'

De sector verliest zijn positie mondiaal?

'Nou, dat begint veel dichter bij huis, in Europa. Dat is ook belangrijker. We exporteren vanuit Nederland veel zuivel, maar zo'n 80 procent daarvan blijft in Europa. Het overgrote deel ook nog eens in een te overzien aantal kilometers in landen om ons heen. Dus wij verliezen in eerste instantie onze Europese concurrentiepositie.

'Ik zeg niet dat wij vanuit Nederland de wereld moeten voeden, maar wij leveren wel een bijdrage aan het wereldwijde voedselvraagstuk. Toen de oorlog in Oekraïne uitbrak, maakte iedereen zich niet zonder reden druk over de levering van graan uit dat land.'

U doelt op de strategische waarde van voedsel en dus ook zuivel?

'Ja, en ik heb ook wel het idee dat het denken daarover aan het verschuiven is. Dat komt inderdaad door de oorlog in Oekraïne, waardoor ook in de politiek wordt gezien dat de voedselvoorziening niet altijd vanzelfsprekend is.

'Ik heb dat ook gemerkt, toen ik een tijdje terug een vertegenwoordiging van de Europese Commissie in Brussel mocht toespreken. Ze bedankten onze sector voor de continue levering van zuivel tijdens de coronapandemie. Maar daar kreeg ik ook te horen dat de Europese Commissie uitgaat van een negatieve groei van de zuivelproductie van 0,2 procent per jaar in de Europese Unie. Daarin is geen rekening gehouden met de actuele gebeurtenissen.

'Hoe kan een sector floreren binnen het huidige beleid? Het was een outlook, gebaseerd op cijfers uit het verleden. Maar dat is nog geen forecast. Ook in ons omringende landen zie je dat er krimp aan komt. Dit terwijl de vraag naar voedsel, en ook zuivel, wereldwijd groeit.'

Wat moet de overheid doen?

'Maatregelen treffen die direct effect hebben en ondersteuning bieden aan de melkveehouderij. Dat er renure komt is mooi, maar dat heeft geen effect op de korte termijn. Een stoppersregeling kan helpen, maar niet van vandaag op morgen. Het moeten maatregelen zijn die de sector de komende twee à drie jaar helpen. Je moet niet in twee jaar iets afbreken, wat je niet meer kunt terugdraaien.

'Bovendien werkt dat enorm marktverstorend. We hebben juist een overheid nodig die zorgt voor goede randvoorwaarden om te ondernemen. Er worden ook miljarden euro's geïnvesteerd om een bedrijf als Hoogovens schoner te maken. De overheid laat het op dit moment afweten.'

En uw eigen rol dan?

'De melkveehouderij en de zuivelsector zijn sterk met elkaar verweven. Vanuit de politiek wordt nog wel eens met de vinger gewezen naar 'Big Agro'. Maar 80 tot 85 procent van de melkveehouders levert zijn melk aan een coöperatie. Daar zijn zij eigenaar van. Die samenwerking is onze kracht. Daar moeten we zuinig op zijn. De Nederlandse zuivel heeft een unieke positie.

'Onze sector is gebaat bij een duidelijk overheidsbeleid op de lange termijn met een begaanbaar tijdspad. In een tempo dat aansluit bij de investeringscyclus van veehouders en zuivelbedrijven. Het is de rol van NZO om de positie van alle leden te versterken, zodat zij samen met toeleveranciers en afnemers, gezonde, veilige en betaalbare zuivel kunnen blijven aanbieden.'