Melkveehouder houdt nauwelijks inkomen over na verlies derogatie

Wageningen Economic Research heeft voor de berekeningen de situatie in 2021 – waarin sprake was van volledige derogatie, geen bufferstroken en geen met nutriënten verontreinigde (NV) gebieden – als uitgangspunt genomen. Er is gewerkt met negen categorieën: bedrijven zonder derogatie, extensieve en intensieve bedrijven in de veen- klei- en zandgebieden en kleine en grote bedrijven op zandgronden.

De effecten van de afschaffing van derogatie zijn voor al die negen bedrijfstypen doorberekend voor de jaren 2024, 2025 en 2026. In dat laatste jaar zal derogatie volledig afgeschaft zijn. In de berekeningen is rekening gehouden met de verschillen tussen bedrijven in NV-gebieden en bedrijven die daarbuiten liggen. Voor de afvoerkosten voor het overschot aan mest is gerekend met bedragen van 20, 25, 30 en 35 euro per kuub.

Uit de berekeningen blijkt dat ieder melkveebedrijf mest moet gaan afvoeren. Dit terwijl extensieve bedrijven in 2021 nog mest konden aanvoeren. De kosten voor mestafvoer stijgen daarnaast fors. In 2021 lagen die tussen de 4,4 en 7,8 euro per kuub. In de berekeningen van Wageningen Economic Research is dit minimaal 20 euro en soms wel 35 euro.

Strengere normen

Daarbij hebben de bedrijven in NV-gebieden dit jaar al te maken met strengere normen; deze bedrijven mogen geen 230 kilo stikstof uit dierlijke mest op hun bedrijf gebruiken, maar 'slechts' 210 kilo per hectare. In 2025 daalt deze norm naar 200 kilo per hectare en 190 kilo voor de bedrijven in NV-gebieden. In 2026 is dat voor alle bedrijven en gebieden 170 kilo. In 2025 daalt de totale gebruiksnorm voor stikstofbemesting in de NV-gebieden al wel met 20 procent.

Het effect hiervan op het inkomen is met 626 euro het laagste op een klein extensief bedrijf op zandgrond buiten een NV-gebied en bij 20 euro per kuub mest per onbetaalde arbeidsjaareenheid. Het effect loopt op tot ruim 10.000 euro voor een intensief bedrijf op kleigrond en 13.000 euro per onbetaalde arbeidsjaareenheid voor intensieve bedrijven op veen- en zandgrond.

Per bedrijf is het inkomensverlies bijna het dubbele. Bij de berekening van Wageningen Economic Research is rekening gehouden met het effect van de gestegen kosten voor kunstmest en voer.

NV-gebieden

In de NV-gebieden is het inkomensverlies bij een mestafzet van 20 euro per kuub al snel 5.000 euro per onbetaalde arbeidsjaareenheid hoger dan bij een bedrijf buiten een NV-gebied. Bij een mestafzet van 30 euro per kuub lopen de kosten voor bedrijven in NV-gebieden uiteen van 2.000 euro tot boven de 28.000 euro per onbetaalde arbeidsjaareenheid. Per bedrijf is dat nog eens anderhalf tot twee keer zo hoog.

De gevolgen van de afschaffing van derogatie zijn voor het jaar 2025 nog groter. Daarbij wordt rekening gehouden met het feit dat de mestafzetkosten kunnen zijn opgelopen tot 35 euro per kuub. Op een klein extensief zandbedrijf buiten het NV-gebied komt het verlies dan uit op ruim 4.000 euro per onbetaalde arbeidsjaareenheid. Op de intensieve bedrijven gaat het om een inkomensverlies van zo'n 28.000 tot 36.000 euro.

Voor bedrijven binnen de NV-gebieden ligt het inkomensverlies per onbetaalde arbeidsjaareenheid nog eens 5.000 tot 10.000 euro hoger. Dit komt ook doordat de totale stikstofgebruiksnorm in deze gebieden dan met 20 procent daalt, waardoor de opbrengst van eigen ruwvoer afneemt.

Geen inkomen

Daarmee wordt het in 2025 voor melkveehouders al moeilijk om een inkomen te behalen, stellen de onderzoekers van Wageningen Economic Research. In 2026 – als derogatie volledig vervalt – wordt dat nog moeilijker. 'Zeker in de NV-gebieden, omdat die te maken hebben met een lagere totale stikstofgebruiksnorm.'

Procentueel gezien dalen de inkomsten op extensieve bedrijven gemiddeld met zo'n 30 procent en op intensieve bedrijven met 60 procent. Een deel van de bedrijven houdt hierdoor geen inkomen over of komt fors negatief uit. Dat komt deels doordat de inkomensverschillen tussen melkveebedrijven groot zijn.

Ook voor bedrijven die nu nog ruimschoots in de groene cijfers staan, wordt het moeilijk, blijkt uit de berekeningen. In de NV-gebieden, waarin zo'n 60 procent van de melkveebedrijven ligt, is de daling van het inkomen het grootst. In het minst negatieve geval (een klein extensief bedrijf op zandgrond) daalt het inkomen met 11.000 euro per onbetaalde arbeidsjaareenheid, bij mestafzetkosten van 35 euro per kuub.

Bij intensieve bedrijven zijn de mestafzetkosten flink hoger en is daarmee het effect op het inkomen groter. De mestafzetkosten variëren van bijna 40.000 euro per onbetaalde arbeidsjaareenheid voor een intensief bedrijf op kleigrond, ruim 43.000 euro voor een intensief bedrijf op veengrond en ruim 47.000 euro voor een groot intensief bedrijf op zandgrond.

Die bedrijven hebben gemiddeld 1,8 tot 2 onbetaalde arbeidsjaareenheid, waardoor het inkomensverlies per bedrijf 80.000 tot bijna 90.000 euro kan bedragen, bij mestafzetkosten van 35 euro per kuub. Bij 20 euro per kuub is het inkomensverlies per bedrijf zo'n 40.000 euro minder.