Landbouweconoom Berkhout: 'Denk en handel op EU-niveau'

Mede door die logistieke functie wordt Nederland aangemerkt als tweede exportland. Dat komt ook doordat, naast de primaire productie, cijfers van de voedingsindustrie en wederuitvoer worden meegerekend in de exportdata.

Afgelopen jaar voerde Nederland voor 123,8 miljard euro aan landbouwgoederen uit. Ondertussen wordt steeds vaker kritisch gekeken naar het feit dat het land veel exporteert. Daarom neemt daar de vraag naar meer zelfvoorzienendheid wat betreft voedsel toe.

'Maar dat moet je helemaal niet willen', vindt landbouweconoom Petra Berkhout van Wageningen Economic Research. 'Maak gebruik van de voordelen die handel op EU-niveau biedt. Nederland importeert en exporteert veel. Als je daar iets aan wilt doen, stel dan randvoorwaarden vast. Zoals bijvoorbeeld gebeurt met de Green Deal.'

Drie voordelen

Volgens Berkhout is handel op zich geen doel, maar een gevolg van natuurlijke, gecreëerde en oneigenlijke voordelen. De grote exportwaarde van Nederland komt door een combinatie van alle drie de voordelen. 'Er vindt handel plaats omdat een bepaald land beter of efficiënter is met een bepaald product dan een ander.'

Als voorbeeld van natuurlijke voordelen noemt de landbouweconoom het gegeven dat Nederland olijven uit Italië importeert en granen uit Frankrijk en Duitsland. Anderzijds is Nederland een grote exporteur van zuivelproducten. 'Dat komt doordat de grond en het klimaat hier geschikt zijn voor het produceren van die zuivelproducten.'

Bij gecreëerde voordelen doelt Berkhout bijvoorbeeld op het zaadcomplex in Noord-Holland. 'Bedrijven helpen elkaar daar met innoveren en hebben daardoor een goede positie.Op die manier kunnen ze goedkoper zijn dan de concurrentie.'

Oneigenlijke voordelen zijn volgens de landbouweconoom bijvoorbeeld het overschrijden van de sociale grens of milieugrenzen. 'Niet de handel is de boosdoener, maar de voorwaarden. Maak afspraken over randvoorwaarden die je als land stelt. Deze bepalen vervolgens of en welke handel mogelijk is.'

Spil in graanhandel

Berkhout sprak maandag op de Themadag Granen in Rotterdam en ging in op de vraag in hoeverre Nederland een spil in de internationale graanhandel is. 'We zijn een kleine speler', stelde ze vast. 'De handel in granen in Nederland is beperkt. De totale exportwaarde was in 2023 0,6 miljard euro, dat is een aandeel van 0,5 procent in de landbouwexport. De totale importwaarde stond vorig jaar op 3,8 miljard euro, dat is een aandeel van 4,5 procent in de landbouwimport.'

De graanhandel in Nederland is over de jaren vrij stabiel, concludeert Berkhout. Op EU-niveau ligt dat verhaal anders. 'De EU is een grote speler op de wereldmarkt. Door de inval van Rusland in Oekraïne in februari 2022 is die markt behoorlijk op zijn kop gezet.' Zo meldt ze dat de exportcapaciteit van Oekraïne sinds die tijd flink is afgenomen.

'Er is sprake van arbeidstekorten en er is veel schade aangericht aan productie- en exportfaciliteiten. Maar ook in Rusland is de graanhandel verandert. Dat komt vooral door politieke besluiten om handelssancties op te leggen aan dat land', legt de econoom uit.