Imke de Boer: 'Belang van systeemverandering wordt gezien'

De Boer is hoogleraar dieren en duurzame voedselsystemen aan Wageningen University & Research en zelfstandig adviseur onder de naam De Boer en Voedsel. Tijdens een masterclass op donderdag 7 maart in Roermond haalde ze een aantal punten aan uit de voedselvisie. Met de nadruk op de biologische sector, omdat BioLogisch Limburg de organisator was.

'Mijn verhaal ademt biologische landbouw', zegt De Boer. 'Die sector heeft een belangrijke rol gespeeld in de verduurzaming van het voedselsysteem. Biologische boeren zijn koplopers in de transitie naar een duurzame toekomst, maar om die positie te behouden, is het zaak om te blijven innoveren.'

Geen gewasbeschermingsmiddelen

Het gegeven dat bioboeren geen gewasbeschermingsmiddelen gebruiken, past volledig in de voedselvisie. 'Een gezonde bodem is de basis van ons voedselsysteem.'

Volgens de hoogleraar kunnen nieuwe teelten nog worden verkend, zoals strokenteelt of boslandbouw. 'Je wilt je velden ook doorspekken met natuurlijke vegetatie. Daarmee trek je natuurlijke bestrijders aan. Veel bioboeren doen dit al.'

Ook zijn er nog stappen mogelijk op het gebied van bodemverdichting. 'Zoals niet met grote machines op velden rijden.' Nieuwe technologie kan daarin een rol spelen. 'Biologische productie en technologie kunnen prima samengaan, zeker als je technologie inzet om ecologische principes te ondersteunen.'

Reststromen

De Boer pleit ervoor om dieren voornamelijk reststromen en gras te geven. Alleen zijn er nog weinig biologische reststromen beschikbaar. Reststromen uit de gangbare sector mogen niet biologisch gecertificeerd worden. 'De stroom is nog niet groot en wordt daarom niet gescheiden. Maar het betekent niet dat je er niet alvast over na kunt denken.'

Ook is de hoogleraar ervan overtuigd dat er geen kringlopen kunnen worden gesloten zonder het gebruik van nutriënten in humane excreta. 'Verken de mogelijkheden hiervoor', is haar boodschap.

Verbinding zoeken

Verder is het belangrijk om de verbinding te blijven zoeken met consumenten. 'Vertel het verhaal achter je product en het beheer van het landschap. Consumenten die weten wat ze eten en betrokkenheid voelen bij de productie van hun voedsel betalen eerder de eerlijke prijs.'

Ook de groei van de biologische markt kan een boost gebruiken. 'Hier ligt de verantwoordelijkheid niet alleen bij boeren. Het gaat om het hele systeem. De voedselomgeving is hierbij ook belangrijk. Zo'n 80 procent van de voedingsmiddelen die in de supermarkten liggen, past niet in de Schijf van Vijf. Hoe kun je als consument dan een gezonde keuze maken?' zegt De Boer.

'Misschien moeten we net als in Frankrijk zelf het heft in handen nemen. Daar worden collectieve supermarkten opgezet, gerund door burgers, die direct de duurzame producten van lokale boeren verkopen, zonder winstbejag.'

Energiebesparing

De hoogleraar benadrukt het belang van energiebesparing. 'Allemaal overstappen op hernieuwbare energie is niet genoeg, want het maken daarvan is niet zonder consequenties. Zonnepanelen vergen bijvoorbeeld zware metalen. Hernieuwbare energie is niet oneindig beschikbaar. Daarom moeten we zuinig met energie blijven omgaan.'

Het hele proces naar een gezond en regeneratief voedselsysteem noemt De Boer 'chaotisch en ingewikkeld'. 'We zitten daar nu middenin.' In de 25 jaar dat ze bezig is met het onderzoek naar duurzame voedselsystemen ziet ze wel een verschil. 'In het begin, toen ik bij grote organisaties kwam spreken, werd ik weggehoond vanwege mijn ideeën. Nu word ik wekelijks uitgenodigd om mijn verhaal te doen.'

In tegenstelling tot veel andere wetenschappers heeft de hoogleraar in haar onderzoek een systeemblik. 'Ik kijk naar het grote en volledigere plaatje. Meer van die elementen kan ik nu invullen, omdat onderzoek erover bekend wordt. Het belangrijkste daarvan is dat het hele plaatje nu meer wordt erkend dan vroeger. Nu wordt gezien dat we naar een systeemverandering moeten en iedereen daar een rol in speelt.'

Dat is complex, stelt De Boer. 'Dat kun je alleen doen door op kleine schaal het volledig anders te doen. Daar zie je veel voorbeelden van. Het verhaal dat we het anders moeten doen, vond een aantal jaren geleden niet zoveel gehoor. Nu zien mensen het, maar denken ze nog steeds: hoe dan?'

Barrières

De wetenschapper benadrukt dat we tijdens de transitie barrières blijven tegenkomen. 'Toch zijn er bedrijven waar het lukt om het anders te doen. Dat is geweldig om te zien.'

Haar boodschap aan de dertig deelnemers aan de masterclass en biologische boeren in het algemeen is dan ook: ze zijn op de goede weg. 'Het is zaak om niet te blijven stilstaan, maar te blijven bewegen. Ik hoop dat ik de luisteraars heb kunnen inspireren om over hun toekomst na te denken.'