Biologische landbouw in de startblokken voor snelle groei

Biologisch akkerbouwer Digni van den Dries is ervan overtuigd dat zijn sector in productieomvang de komende tien jaar kan vervijfvoudigen. Voorwaarde is wel dat de marktvraag zich gunstig ontwikkelt, stelt hij. 'Dat is veruit de meest dominante factor.' Volgens Van den Dries zullen in een groeiende markt met goede prijzen meer akkerbouwers omschakelen.

Voorzitter Sybrand Bouma van De Natuurweide, de vereniging voor biologische melkveehouders, zegt hetzelfde. Vervijfvoudiging van biologische zuivel betekent dat het aantal biomelkveehouders in tien jaar groeit van 500 naar 2.500. 'Biologisch moet eindelijk een hoofdstroom worden.'

Doel nastreven

Jeroen Neimeijer van de Vereniging Biologische Varkenshouders (VBV) vindt ook dat een stevig doel nagestreefd mag worden. 'We zullen naar 50 procent biologisch varkensvleesaandeel moeten om de andere ambities waar te kunnen maken. Over tien jaar zal biologisch een groot aandeel moeten hebben.'

Michaël Wilde, directeur van belangenbehartiger Bionext, stelt dat de sector zelf aan de slag gaat om de markt klaar te maken voor biologische producten. 'We moeten vanuit het maatschappelijke middenveld het voortouw nemen, nu wij minder mogen verwachten van een nieuw kabinet. Als het niet uit Den Haag komt, gaan wij het zelf doen.'

De biosector is klaar is voor groei, stelt Wilde, maar hij waakt voor de juiste volgorde. 'Groeiambities zijn mooi, maar de markt is leidend. Als we alleen aan de productieknop draaien, dan krijgen we prijsdruk en dat belemmert de afzet.'

Om de beoogde groei voor biologisch in goede banen te leiden, is volgens Sybrand Bouma sterke regie nodig. Half december is met ondersteuning vanuit het marktprogramma Verduurzaming Dierlijke Producten, de regiegroep 'Opschaling Biologische Zuivel en Rundvlees' gestart. Naast melkveehouders zijn hierin ook de overheid en ketenpartijen vertegenwoordigd. Bouma: 'Zo'n groei betekent dat de hele keten verandert en daarom is die regie zo belangrijk.'

Groeikansen voor de biologische melkveehouderij zijn er wat Bouma betreft juist in gebieden waar door beperkingen geen toekomst meer is voor gangbare melkveehouderij. Bijvoorbeeld langs de randen van Natura 2000-gebieden. Maar dan is er wel ander beleid nodig.

Gebiedsgerichte belasting

Op dit moment worden melkveehouders afgerekend op uitstoot per kilo product, bijvoorbeeld in de KringloopWijzer. 'Dan komt biologisch er niet altijd goed uit, omdat wij extensief boeren', stelt Bouma. 'Je moet gaan kijken naar gebiedsgerichte belasting per hectare. Dan wordt het een heel ander verhaal. Dat verhaal is nou net relevant als je kijkt naar kwetsbare natuur. Daar past biologisch juist goed in. Dan zijn wij een goede oplossing.'

Het zal een hele klus zijn om de biologische landbouw in balans te laten groeien, denkt Bouma. 'We moeten niet krijgen wat in Frankrijk gebeurt. Daar werd het aanbod bio-zuivel opgevoerd, maar de consumptie bleef achter. De biologische melkprijs lag zelfs een tijdje onder die van de gangbare melkprijs. Dat zijn niet de effecten die je wilt.'

Overstappen

Digni van den Dries en zijn collega Henk Klompe, biologische akkerbouwers in het Flevolandse Biddinghuizen, zijn optimistisch over het animo van gangbare akkerbouwers om over te stappen naar biologisch als de markt daarom vraagt. Volgens Klompe zijn gangbare telers vaak goed in staat om zich de biologische teelt eigen te maken. 'Waar nodig zullen we ze daarin begeleiden. Daarbij zetten we in op teeltsystemen die stabielere opbrengsten mogelijk maken.'

Voor versnelde doorgroei verwacht Klompe vooral steun van de overheid bij de voorlichting aan consumenten. 'In de Europese boer-tot-bordstrategie wordt biolandbouw gezien als belangrijk middel om duurzaamheidsdoelen te halen. Politici moeten dan ook consequent zijn en tegenmacht bieden aan de grote voedselgiganten op het gebied van consumenteninformatie.'

Op technisch vlak kan de overheid de biologische sector ook van dienst zijn om een snelle ontwikkeling te bevorderen. Van den Dries pleit in dat kader voor uitbreiding van het praktijkonderzoek. 'Gezien het complex van uitdagingen kan dat het beste op nieuw te vormen Biologische Boerderijen van de Toekomst.'

Voldoende slagkracht

De plantaardige biologische sectoren hebben voldoende slagkracht om in te spelen op een snelle uitbreiding van de marktvraag, vindt Klompe. Hij wijst op efficiëntere teeltsystemen en de introductie van robuuste rassen voor diverse gewassen. Verder moet de hele keten zich instellen op een goede afstemming om grotere volumes te kunnen aanvoeren.

'Het voordeel van grote volumes is dat het kostprijsverschil tussen bio en niet-bio kleiner wordt', stelt Klompe. 'Dat komt door het opschalen van de productie en meer efficiëntie in de hele afzetketen. Daarbij krijgen gangbare telers te maken met verhoging van hun kostprijs door steeds strengere milieueisen.'

Te groot prijsverschil

Als het gaat om biologische consumptie begrijpt Jeroen Neimeijer van de Vereniging Biologische Varkenshouders (VBV) dat supermarkten een bepaalde marge moeten draaien. 'Omdat biologische producten in kleinere aantallen worden verkocht, moet de marge hoger zijn. Daardoor is het prijsverschil met gangbaar te groot en kopen consumenten het dus niet.'

Neimeijer wijst daarbij niet met een opgeheven vinger richting de supermarkten. 'Zij hebben hun omzet nodig. Het is eerder een systeemfout die we met de hele keten moeten oplossen en waarbij we ook de overheid nodig hebben om de consumptie te stimuleren. Dat kan bijvoorbeeld door verlagen van het btw-tarief voor biologische producten. Maar ook door de biologische landbouw en biologische producten te promoten.'

Eieren naar Duitsland

De Biologische Pluimveehouders Vereniging (BPV) wil minder afhankelijk worden van de Duitse markt en het aandeel eieren voor de binnenlandse markt vergroten. Nu nog gaat twee derde van de biologische eieren die in Nederland worden geproduceerd naar Duitsland. Het aandeel biologische eieren in het Nederlands schap is 13 procent. In 2025 moet dat, als het aan de BPV ligt, 15 procent zijn en in 2030 25 procent.

De groei wordt nog een hele uitdaging denkt Willem van Mourik, leghennenhouder in het Gelderse Boven-Leeuwen en bestuurder bij de BPV. 'De prijszetting voor biologische eieren is vrij hoog in de Nederlandse supermarkten. Het inkoopverschil per ei in vergelijking met gangbaar is ongeveer 10 cent en in supermarkten 25 cent. Dat verschil kost gewoon afzet.'

Toegankelijk product

Supermarkten kiezen er bij zuivel wel voor om de marges wat lager te houden, ziet Van Mourik. 'Daar kijken wij jaloers naar. Want net als zuivel is het ei een relatief makkelijk en toegankelijk product om in grotere aantallen biologisch af te zetten.'

Om de consumptie van biologische eieren te stimuleren ziet ook hij een belangrijke rol voor de overheid weggelegd. Maar ook de sector zelf kan wat doen. 'We moeten onze nek uitsteken en budgetten bij elkaar leggen voor een publiekscampagne. Dan kunnen we samen optrekken met de overheid en cofinanciering regelen.'

Grote campagne

De rijksoverheid werkt al aan een grote consumentencampagne die de verkoop van bio moet stimuleren. Het is onderdeel van het Actieplan Biologisch. De campagne moet drie jaar duren, weet Michaël Wilde van Bionext. 'Dat wordt interessant. Ik heb altijd het idee dat ik biologisch moet verdedigen, nu gaat de overheid zeggen wat er goed is aan bio. Ik ben benieuwd hoe, want ik weet hoe gevoelig het ligt.'

Biologisch is een transitiepad waar iedereen baat bij kan hebben, vindt Wilde. 'De landbouw kan niet door met business as usual, met alle opgaven die er liggen op het gebied van stikstof, waterkwaliteit, klimaat. De boer is daarin cruciaal, als voedselmaker en beheerder van het landschap. Die moeten we op het schild hijsen en een verdienmodel geven. Maar het hoeft helemaal niet 100 procent biologisch, de doelstelling is niet voor niks 15 procent.'

Middengroep consumenten

De supermarkten, speciaalzaken, de korte keten, een overheid die meer biologisch inkoopt en grote partijen die een stap zetten. Ze zijn volgens de Bionext-directeur allemaal nodig om richting de 15 procent biologisch te komen. Daarnaast is de grote middengroep consumenten die nu nog niet of nauwelijks biologisch eet heel belangrijk. Als die groep in beweging komt, ziet Wilde de 15 procent in beeld komen. 'Als de maatschappij meebetaalt, dan is er een goede boterham te verdienen voor boeren. Ook neemt de druk alleen maar toe op marktpartijen om een stap te zetten.'

Met een innovatieve biosector kan Nederland volgens Wilde zelfs een gidsland worden, zoals ons land dat in het verleden vaker was op landbouwgebied. 'We moeten transitiepaden niet als afzonderlijke wegen zien. Innovatie en bio gaan hand in hand. De toekomst van de landbouw is een hightechverhaal.'