Politiek wil meer dierenwelzijn, ongeacht de coalitie

Achtergrond Varkens Ilona Lesscher 02 dec 2023 om 06:30uur

Nederland heeft gekozen en de formatie van een nieuw kabinet kan beginnen. Ongeacht hoe de coalitie eruit komt te zien, alle politieke partijen zijn voor meer dierenwelzijn. Wanneer dat er komt, in de vorm van een Convenant dierwaardige veehouderij, blijft afwachten.

Politiek+wil+meer+dierenwelzijn%2C+ongeacht+de+coalitie

De tafelpartners van het Convenant dierwaardige veehouderij zaten veertien maanden geleden voor het eerst met elkaar om tafel. Eind november liep officieel de eerste fase af. Die stond in het teken van de omslag naar diergericht ontworpen houderijsystemen.

Het is nog niet zover dat er een concept van het convenant klaar is, laat LTO- portefeuillehouder Jeannette van de Ven weten. Laat staan dat er iets zou kunnen worden getekend. 'Een convenant sluit je ook met een kabinet en niet met een demissionair kabinet.' Ze hoopt dat het concept er voor eind februari ligt, nog voordat ze stopt als portefeuillehouder.

'Er moet tijdig een stuk liggen waarin staat hoe wij als partijen zien dat er stappen kunnen worden gezet naar een dierwaardigere veehouderij. Zodat het nieuw te vormen kabinet er niet omheen kan in de formatieonderhandelingen', merkt Van de Ven gedreven op.

Alleen als er marktruimte is, lukt een dierwaardigere veehouderij

Jeannette van de Ven, LTO-portefeuillehouder Gezonde Dieren en Integriteit

Voorzitter van het Convenant dierwaardige veehouderij is D66-politicus Elbert Roest. Hij nam in april het stokje over van Bram van Ojik (Groen Links). Roest brengt in de loop van december verslag uit aan de landbouwminister Piet Adema over de stand van zaken rond het convenant. Over de inhoud wordt nog niets gedeeld. Van de Ven spreekt over 'hard werken' en een 'moeizaam proces'.

'Elke sector heeft zijn eigen uitdagingen, maar deze lopen behoorlijk gelijk op', stelt de LTO-portefeuillehouder. Punten van gesprek, die per sector kunnen verschillen, zijn nog: de snelheid waarmee resultaat kan worden geboekt, wat het einddoel kan zijn en welke randvoorwaarden horen bij welke stappen. Het convenant is onderdeel van het coalitieakkoord zoals dat in december 2021 is gesloten.

Tekst gaat verder onder kader.

Convenant Dierwaardige Veehouderij in twee fasen

De Raad voor Dierenaangelegenheden (RDA) bracht in 2021 de zienswijze 'Dierwaardige veehouderij' uit. Daarin beschrijft RDA de toekomst van de veehouderij waarin het dier een positieve staat van welzijn ervaart. De RDA stelt dat diergericht ontworpen huisvestingssystemen, naast dierverzorging en bedrijfsmanagement, een belangrijke rol spelen om tot een dierwaardige veehouderij te komen. In de eerste fase van het convenant draait het om diergericht ontworpen huisvestingssystemen. Daarbij zijn documenten opgesteld door onder andere Wageningen University & Research en Universiteit Utrecht, die de behoeftes op dat vlak in beeld brengen van koeien, varkens, pluimvee en kalveren. Deze documenten worden meegenomen in de uitwerking tot een plan van aanpak van de sectoren. Wanneer de eerste fase van het convenant is afgerond, treedt de tweede fase in werking. Die richt zich op (houderij)systemen tijdens transport en slacht. Maar ook komen thema's aan bod als het terugdringen van ziektes en aandoeningen, en het houden van dierrassen die geen kenmerken hebben die schadelijk zijn voor hun gezondheid of welzijn. De inzet van onderzoek en innovatie staat ook op de agenda.

Aanleiding is het amendement van Kamerlid Leonie Vestering van de Partij voor de Dieren uit 2021. Dat verbiedt beperkingen in het natuurlijke gedrag en ingrepen die tot doel hebben dieren op een bepaalde manier te kunnen huisvesten. Alle bij het convenant betrokken partijen zijn het er met elkaar over eens dat het amendement onuitvoerbaar is. Daarom wordt gezocht naar een werkbaarder alternatief, waarvoor afspraken in het convenant worden gemaakt.

Ondertussen werkt demissionair landbouwminister Piet Adema ook aan een reparatiewet die uitvoering geeft aan het amendement Vestering. De reparatiewet moet ervoor zorgen dat het doel van het amendement uitvoerbaar wordt, door haakjes in de wet te maken waaraan algemene maatregelen van bestuur (AMvB's) komen. Die AMvB's geven kaders waarbinnen natuurlijk en soortspecifiek gedrag van dieren kan worden geborgd.

Nieuwe toekomst

'In de veehouderij kan het echt beter en anders. Ik keur daarmee het huidige systeem niet af, maar ik vind het nu belangrijk dat we het anders gaan doen. De samenleving vraagt ook om andere veehouderijsystemen', zei Adema half november tijdens een werkbezoek aan een biologische varkenshouderij in het Overijsselse Heino.

Over het convenant spreekt Adema in termen van 'een nieuwe toekomst'. De huidige werkwijze om via een convenant het dierenwelzijn van gehouden dieren te verbeteren, is volgens hem de juiste aanpak. Dat blijkt ook uit zijn antwoorden op een groot aantal Kamervragen eind oktober, vlak voor het verkiezingsreces.

Een belangrijke voorwaarde van de georganiseerde landbouw is dat de meerkosten die voorvloeien uit een dierwaardigere veehouderij uit de markt worden betaald. Van der Ven: 'Als er marktruimte is, gaat een dierwaardigere veehouderij lukken. Anders niet.'

Aan de hoogte van de sociaaleconomische impact van het convenant rekenen Gé Backus van Connecting Agri & Food en Roel Jongeneel van Wageningen Economic Research. Een eerste ruwe analyse wordt in januari verwacht. Een specifiekere uitwerking wordt niet voor half 2024 verwacht.

Adema merkte half november in Heino op het jammer te vinden dat het landbouwakkoord er niet is gekomen. Het zou een combinatie van verduurzaming en dierwaardigheid mogelijk hebben gemaakt. De hamvraag is hoe dat nu wordt vormgegeven. De demissionaire landbouwminister hoopt dat het nieuwe kabinet geld beschikbaar stelt voor de transitie naar een meer dierwaardige veehouderij.

Europese verkiezingen

Of dat ook gaat gebeuren is onzeker. Voor het nieuwe kabinet liggen er meer uitdagingen die om geld vragen. Daarnaast speelt dat in Europa dierenwelzijn de afgelopen maanden lager op de prioriteitenlijst is gekomen. Op 6 juni 2024 zijn er namelijk Europese verkiezingen. Inflatiestress en dus ook de voedselprijzen hebben bij de kiezer hoge prioriteit. De uitslag van de Europese verkiezingen heeft weer invloed op het landbouwbeleid.

'Als Nederland zich uit de markt prijst en de deur wordt opengezet voor producten die onder lagere condities zijn geproduceerd, span je het paard achter de wagen', zegt Van de Ven. De georganiseerde landbouw zet alleen een handtekening onder het convenant als de randvoorwaarden goed en geborgd zijn. 'Is dat niet het geval, dan wordt het convenant afgeschaald of gaat het tempo omlaag.'

Bij de randvoorwaarden gaat het onder andere om vergunningen, betaling vanuit de markt, gelijk speelveld op Europees niveau en geen importen uit landen die niet aan onze standaard voldoen. De randvoorwaarden moeten juridisch worden vastgelegd. 'Het kan niet zo zijn dat de maatregelen wel in de wet komen te staan, maar de randvoorwaarden om die te behalen niet', legt Van de Ven uit. 'Wij accepteren het zuur, maar willen dan ook het zoet.'

Naar een nieuw verbond tussen mens en dier

In de Nederlandse samenleving verandert de positie van het dier. Het idee dat de mens heerser is over dieren, maakt geleidelijk plaats voor een houding die gekenmerkt wordt door betrokkenheid bij dieren en acceptatie van hun eigenheid. 'We bewegen naar een nieuw verbond tussen mensen en dieren', schrijft de Raad voor Dierenaangelegenheden (RDA) in 'Staat van het Dier', dat in 2019 verscheen. In 2021 bracht RDA de zienswijze 'Dierwaardige veehouderij' uit. Daarin staat de 'intrinsieke waarde' van een dier centraal. Dat betekent erkenning van het feit dat een dier gevoel heeft en pijn en plezier kan ervaren. In het houderijsysteem moet dat de basis zijn, naast goede voeding, gezondheid en een comfortabele omgeving. Verder moet een dier natuurlijk gedrag kunnen vertonen en een 'positieve emotionele toestand' hebben. Die zes principes vormen de grondslag van een dierwaardige veehouderij. Deelnemers aan het convenant zijn LTO Nederland, Producentenorganisatie Varkenshouderij, de pluimveesector, NAJK, Dierenbescherming, ZuivelNL, Stichting Brancheorganisatie Kalversector, Caring Farmers en het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel. Daarnaast worden aan deeltafels andere betrokkenen uit de keten gehoord.