7 aandachtspunten voor een succesvolle teeltwisseling

De teeltwisseling staat bekend als hectische periode. 'Dat is niet gek. Er moeten veel handelingen worden verricht in relatief korte tijd', vertelt Dirk Timmers, productspecialist hygiëne en desinfectie bij Royal Brinkman. Hij wil telers op het hart drukken om, ondanks de hectiek, het belang van de teeltwisseling voor ogen te houden. 'Het is een effectief hulpmiddel om bedreigingen als het komkommerbontvirus, fusarium en het Tomato brown rugose fruit virus te voorkomen of elimineren.'

Dat betekent niet dat Timmers geen begrip heeft voor de uitdagingen die tuinders in deze drukke periode tegenkomen. 'Ze moeten niet alleen rekening houden met hun eigen planning, maar ook met die van loonwerkers.'

Voor een tuinder betekent dit volgens de teeltspecialist dat sommige taken onder nog grotere tijdsdruk komen te staan. 'Want als een loonwerker op een afgesproken moment niet aan de slag kan, kom je weer onderaan de lijst te staan. Dat wil je niet. Eén dag later planten kost namelijk geld.'

Volgens Timmers begint een succesvolle teeltwisseling al bij het maken van een goede planning. 'Denk niet alleen aan een goede afstemming met de loonwerker of andere externen, maar zorg er ook voor dat materialen op tijd worden besteld. Je wilt niet het risico nemen dat ze te laat worden geleverd.'

Vergeet ook de producten om het glas te reinigen of de teeltgoot te desinfecteren niet, benadrukt Timmers. 'Wees je als ondernemer bewust van het feit dat de hele planning in de soep kan lopen als dit soort spullen te laat wordt geleverd.'

Tweede aandachtspunt is het aanpassen van de drainstrategie. 'Probeer het drainwater op te maken. Dit voorkomt lozingen', adviseert Guus Meis, beleidsspecialist water en omgeving bij Glastuinbouw Nederland. Op de website van Glastuinbouw Waterproof raadt hij tuinders aan al voor de teeltwisseling toe te werken naar een laag watergehalte in het substraat; circa 20 procent.

Een laag watergehalte heeft volgens Meis meerdere voordelen. Zo wordt het ruimen makkelijker en is er minder lekwater bij ruimen en afvoeren. 'Daarnaast kost het afvoeren van droger substraat minder', stelt de beleidsspecialist. Verder tipt hij met een adviseur een plan van aanpak te maken voor de watergift en bemesting. 'Dit is belangrijk om de productkwaliteit te waarborgen.'

Meis begrijpt dat lozen niet altijd kan worden voorkomen. 'Bij de teeltwisseling kan in korte periode veel restwater vrijkomen. En de afvoercapaciteit van de riolering is beperkt. Zeker wanneer ook andere bedrijven in de buurt willen lozen', licht hij toe. 'Beoordeel daarom tijdig of er voldoende bufferruimte beschikbaar is om het te lozen water op te vangen. Plaats zo nodig een tijdelijke buffer.'

De daadwerkelijke teeltwisseling begint met het uitruimen van het oude gewas. Het advies van Timmers is om dan al zo schoon mogelijk te werken. 'Hoe schoner je werkt, hoe kleiner de risico's dat infecties zich kunnen verspreiden. Daarom heeft het de voorkeur om het groenafval direct af te voeren in lekdichte containers. Het liefst via een achteruitgang.'

Mocht dat niet mogelijk zijn, dan raadt Timmers aan het groenafval tijdelijk op te slaan op een plek die verder bij het bedrijf vandaan ligt. 'Dus niet voor de hoofdingang. Zoek een plek waar het geen komen en gaan van mensen is. Dat klinkt misschien logisch, maar we zien dit nog vaak genoeg gebeuren.'

Voor tijdelijke opslag op open grond geldt de regel dat dit minimaal 5 meter vanaf de insteek van een watergang plaatsvindt. Het groenafval mag daar twee weken worden opgeslagen zonder aanvullende voorwaarden. Opslag tussen twee weken en zes maanden moet plaatsvinden op een absorberende laag van minimaal 15 centimeter met een organischestofgehalte van minimaal 25 procent.

Timmers benadrukt als vierde het belang van een grondige reiniging. 'Soms is men nog altijd in de veronderstelling dat met twee of drie keer desinfecteren de kas ook schoon is. Dat is niet het geval. Organische vervuiling op bijvoorbeeld de teeltgoot moet eerst worden verwijderd door deze grondig te reinigen. Daarom zeggen wij altijd: liever één of twee keer reinigen en dan één keer goed ontsmetten, in plaats van drie keer ontsmetten.'

De productspecialist voegt daaraan toe dat uitgebreidere protocollen tijdens de teeltwisseling er ook toe hebben geleid dat de algemene plaagdruk aan de start van de nieuwe teelt een stuk lager is dan voorheen. 'Dus: eerst reinigen, dan pas desinfecteren.'

Reserveer tijdens de teeltwisseling ook tijd voor het nalopen en in orde maken van zaken als het recht hangen van goten, opheffen van lekkages, vervangen van lekke afvoerbakken aan het einde van de goot en controleren van afvoerslangen richting de hoofddrain. Meis: 'Het afsluiten van dit soort lekstromen is ook van belang om de ziektedruk van schimmels door natte plekken tegen te gaan.'

Een ontwikkeling die Timmers toejuicht, is de groeiende toepassing van schuim in de glastuinbouw. 'Schuim biedt een aantal voordelen ten opzichte van sproeien. Zo zie je met schuim meteen welke delen van de kas gedesinfecteerd zijn en waar stukken zijn overgeslagen. Ook blijft de oppervlakte met schuim langer nat.'
Timmers benadrukt dat goed, lang contact belangrijk is. 'Alleen dan trekt het desinfectiemiddel echt door de vervuiling heen en bereikt het de pathogenen die daar huizen.'

Een ander voordeel is dat schuim op plekken komt die met sproeien niet of moeilijk worden bereikt. 'Schuim heeft een meer kruipend vermogen. Neem als voorbeeld de druppelslang. Bij sproeien wordt alleen het deel bereikt dat wordt geraakt. Schuim kruipt rond de buis en bereikt zo ook de achterkant en kiertjes.'

In de laatste fase is het tijd om de nieuwe teeltmaterialen en jonge planten de kas in te brengen. Timmers: 'Behandel de kas in die fase ook als schoon. Zorg ervoor dat medewerkers schone schoenen dragen, de kleding gewassen is, er desinfectiematten bij de ingang liggen en de hygiënesluis wordt gebruikt. Kijk ook of materialen, zoals buisrailkarren, eerst zijn gereinigd en gedesinfecteerd.'

Timmers weet dat dit logisch klinkt, maar geeft tegelijkertijd aan dat het zaken zijn die uit snelheid en hectiek toch worden vergeten. 'Met dit soort snelheidsfoutjes kun je zomaar een virus binnenlaten. Dan is al het werk van de voorgaande dagen verloren gegaan.'