Aanpak droogte Achterhoek en Liemers is niet zo simpel

Het rapport verscheen afgelopen zomer. Opdracht daartoe werd gegeven door een groep samenwerkende gebiedspartners zoals regionale overheden, waterschap, natuurorganisaties en ook LTO Noord. In 2019 zijn deze partners gestart met de 'Aanpak Droogte Achterhoek'.

Die aanpak is broodnodig, vinden ze. Om de wateroverlast te beteugelen is het landschap van Achterhoek en Liemers de afgelopen eeuwen steeds verder ontwaterd. Ergens tussen 1960 en 2000 is men echter door de 'balanslijn' wateroverlast en -tekort geschoten, waardoor de regio geconfronteerd wordt met toenemende droogteschade.

Passende maatregelen

Als daar niets aan gebeurt zal de schade door droogte voor bijvoorbeeld landbouw, natuur en cultuurhistorie toenemen. Alleen al voor landbouw is de schade voor een extreem droog jaar als 2018 becijferd op meer dan 200 miljoen euro.

Wetenschappers hebben berekend dat extreem droge jaren vaker gaan voorkomen. Dit inzicht, opgeteld bij aanpassingen van de droogleggingsnormen in het recente verleden en de intensivering van het grondgebruik, leidt tot het besef dat het watersysteem steeds meer uit balans raakt.

Om deze neergaande trend om te buigen én om in te kunnen spelen op de effecten van klimaatverandering, is het nodig de omvang van de wateropgave vast te stellen en daarvoor passende maatregelen te bedenken.

Uit eerdere verkenningen voor de Achterhoek en Liemers kwam al naar voren dat de opgave voor droogte circa 100 millimeter extra water vasthouden betekent. In het rapport van Witteveen en Bos is gekeken of en met welke maatregelen deze opgave aangepakt kan worden en welke effecten daar het gevolg van zijn.

Twee denklijnen

In de meer dan 100 pagina's tellende rapportage zijn twee denklijnen ontwikkeld. De eerste gaat uit van de huidige grondgebruikseisen en brengt in beeld wat dan de maximale watervoorraad is die aan het watersysteem kan worden toegevoegd. De tweede denklijn gaat in op het maximaal benutten van kansen en mogelijkheden in het waterbodemsysteem. Daardoor zal het huidige grondgebruik wel aangepast moeten worden.

Witteveen en Bos hebben beide opties doorgerekend. Als de eerste denklijn wordt gevolgd dan blijkt dat de balans tussen wateroverlast en droogteschade niet verder verslechtert door de klimaatverandering, ervan uitgaande dat voor compensatie van klimaatverandering 40 à 50 millimeter extra water nodig is. In feite wordt daarmee in de toekomst de huidige situatie gehandhaafd. Maar de opgave om gemiddeld 100 millimeter extra water vast te houden is onhaalbaar en blijft steken op 50 millimeter, al zijn er lokale uitzonderingen met een toename van meer dan 100 millimeter.

Wordt de tweede denklijn gevolgd dan ontstaat een robuuster watersysteem, en geen verdere achteruitgang door klimaatverandering. Ook herstelt de balans tussen wateroverlast en droogteschade. De grondwatervoorraad neemt gemiddeld met 75 millimeter toe, en lokaal met meer dan 100 millimeter.

Kleine schaal

De baten van de tweede optie zijn dus groter dan de eerste maar de kosten zijn hoger, en de effecten ingrijpender. Denk daarbij aan natschade voor landbouw en bebouwd gebied. Volgens de rapporteurs geven beide denklijnen inzicht in de bandbreedte van het speelveld waarbinnen de oplossingen voor de droogteproblematiek gevonden kunnen worden.

Maar uiteindelijk zullen de meest optimale maatregelen op veel kleinere schaal moeten worden uitgewerkt.