Veel data nodig voor nieuwe aanpak wormen bij leghennen

Werkt een middel niet meer, dan is dat nadelig voor de gezondheid en productie van de hennen en de eikwaliteit. Daarnaast levert het gebruik van de wormmiddelen het risico op dat residuen in de eieren terechtkomen en vanuit de mest uitspoeling naar het grondwater.

Om al deze problemen te voorkomen wordt er gezocht naar alternatieve middelen en methoden voor de aanpak van wormen in het Praktijkonderzoek Wormbeheersing bij leghennen, een publiek-private samenwerking. Omdat voor biologische leghennen sinds kort een langere wachttermijn geldt van vijf dagen gedurende de behandeling en nog twee extra dagen, is het belang hiervan toegenomen.

Tijdens een bijeenkomst op het Poultry Expertise Center op 28 september gaf Thea van Niekerk, onderzoeker legpluimvee bij Wageningen Livestock Research en projectleider een overzicht van de stand van zaken. Er hebben zich 64 legpluimveehouders opgegeven die anoniem meedraaien in het project.

Het zijn zowel reguliere als biologische legbedrijven met meerdere typen huisvesting en zowel bruine als witte hennen. De kleinste koppel telt 120 dieren, de grootste 171.000. De pluimveehouders verzamelen geregeld mestmonsters en houden bij wanneer ze ontwormen en met welk middel.

Enkele eerste resultaten laten zien dat de standaardbehandelingen soms niet nodig waren en ook niet altijd leiden tot vermindering van het aantal wormeieren. Ook is niet duidelijk waar nu de grens ligt om te gaan behandelen, is dat bij 200 wormeieren, 500 of nog hoger.

De ene koppel heeft meer last van wormen dan de andere zo blijkt uit de ervaringen van de pluimveehouders. Witte hennen lijken minder gevoelig. Een biologische pluimveehouder behandelt pas bij meer dan 3.000 wormeieren. Een andere pluimveehouder kijkt of er wormen worden gevonden bij sectie op enkele hennen.

Gegevens verzamelen

Om meer inzicht te krijgen is het volgens Van Niekerk essentieel dat alle deelnemende pluimveehouders hun gegevens goed verzamelen. 'Zodat we gegevens krijgen over het gebruikte middel, inclusief de alternatieve middelen, het moment van ontwormen en wormeitellingen. En data van de eiproductie, eikwaliteit en eventuele gezondheidsproblemen, hygiënemaatregelen of bijvoorbeeld de inzet van thermokill tegen bloedluizen. Dood je daarmee ook wormeieren? Hoe meer gegevens we krijgen hoe beter we conclusies kunnen trekken over de werking en mogelijke bijeffecten.'

Wat de uitkomst gaat worden, is nog niet te zeggen. Mogelijk wordt het een combinatie van meerdere middelen en methoden. Waarbij er af en toe nog een chemisch middel wordt ingezet.

Er zijn heel wat alternatieve middelen op de markt om wormen aan te pakken. Drie van die middelen zijn perspectiefvol, stelt deskundige Maria Groot. Die zou je in het Praktijkonderzoek Wormbeheersing moeten onderzoeken. Tot voor kort was dierenarts Maria Groot bij Wageningen University & Research de deskundige op het gebied van natuurlijke middelen voor diergezondheid. Ze kent vrijwel alle onderzoeken die er wereldwijd op dit gebied zijn uitgevoerd.

Tijdens de bijeenkomst Praktijkonderzoek Wormbeheersing liet ze een groot aantal middelen en methoden de revue passeren. In de uitloop van biologische en vrije uitloop hennen zouden bepaalde kruiden een effect kunnen hebben. Bijvoorbeeld perzikkruid chichorei, zuring en bijvoet. De vraag is dan alleen of de kippen die ook opeten en of deze kruiden in de uitloop een lang leven beschoren zijn. Dat zou in het praktijkonderzoek uitgezocht kunnen worden.

Alternatieven

Een kruid wat ook werkt tegen wormen is boerenwormkruid. Dat is echter praktisch lastig toepasbaar is. De concentratie van de werkzame stoffen is heel variabel en een te hoge opname van de werkzame stof kan dodelijk zijn voor de kippen.

Van lang niet alle alternatieve middelen is de samenstelling bekend. Dat geldt bijvoorbeeld voor Ascarom. Daardoor is het lastig om daar een oordeel over te vellen, vindt Groot. 'Dat dit middel is toegelaten in het voer, zegt wat over de veiligheid van dit middel in het voer, maar niet over de veiligheid voor de eieren en of het effectief is tegen wormen.'

Ook van het middel Verdict is te weinig bekend. In een Frans onderzoek leek dit effect te hebben op de spoelwormen. Maar een test door studenten op de Aeres Hogeschool leverde geen positief effect. En datzelfde geld voor een test van het middel TWM Worm Stop. Groot pleit dan ook voor meer gedegen onderzoek van de alternatieve middelen.

Combinatie van middelen

Wat haar betreft komen dan drie middelen als eerste voor meer onderzoek in aanmerking. Knoflook of knoflookextract heeft veel positieve effecten. Het is onder andere ontstekingsremmend, remt bacteriën en is een antioxidant en het zou ook wormen kunnen aanpakken.

Een onderzoek door Francesca Velkers van de Universiteit Utrecht heeft dat niet kunnen bevestigen, maar toch verwacht Groot wel een positief effect van knoflook, mogelijk in combinatie met Tagetes (Afrikaantjes). 'Bij een alternatieve aanpak zul je vaak met een combinatie van middelen moeten werken.'

Een tweede optie lijkt het bitterspitje (Andrographis paniculata), een Indiaas kruid. Onderzoek heeft laten zien dat het aantal wormeieren met dit middel afneemt en de darmflora gezonder is. Er komen meer gunstige bacteriën als melkzuur en minder ongunstige als E.coli en Salmonella in de darm.

Het derde middel dat om nader praktijkonderzoek vraagt, is een extract van Ferula asafoetida, duivelsdrek. In het laboratorium heeft het een goed effect tegen allerhande wormen, waaronder ook de spoelwormen bij kippen. Praktijkonderzoek zou dit kunnen bevestigen.