'Verse koeien starten weer goed op, dat geeft werkplezier'

Het melkveebedrijf van de broers Harry en Jos Michiels en hun ouders Henk en Maria is verzorgd en netjes. Er heerst orde. De voergangen zijn strak aangeveegd en het ruime strohok van de droogstaande koeien is opgestrooid. Veel diepstrooiselboxen zijn bezet.

De drie klassieke pijlers rust, reinheid en regelmaat zijn typerend voor dit bedrijf. Het is eind van de ochtend en de tweede melkronde van die dag gaat bijna van start. De familie heeft een 40-stands buitenmelker en melkt drie keer per dag: om 4 uur, 12 uur en 20 uur. 'Dit past ons beter dan een melkrobot', legt Henk Michiels uit. 'Als je klaar bent met melken, dan ben je ook echt klaar. Bovendien zien we de koeien op deze manier dagelijks, dat vinden we prettig.'

De koeien krijgen een Total Mixed Ration (TMR), de veehouders mengen alle ruwvoer en krachtvoerachtigen tot een volledig rantsoen. In de melkstal krijgen de koeien nog een aanvulling met krachtvoer. Aan het rantsoen wordt ook vers gras toegevoegd. Voor hoogproductieve koeien is dat 20 kilo per dag, de laagproductieve krijgen dagelijks 30 kilo vers weidegras en voor de droogstaande koeien ligt dit op 5 kilo.

De Brabanders doen aan zomerstalvoedering. De krappe huiskavel van 10 hectare is te klein voor het weiden van 250 koeien.

Harry Michiels checkt nog even de droogstaande koeien in het strohok. Rustig loopt hij door de koppel. Deze diergroep schenkt hij de laatste jaren extra veel aandacht en dat geldt ook voor de verse koeien. Het werpt zijn vruchten af, want na het afkalven starten vrijwel alle koeien goed op.

Dat was drie jaar geleden niet het geval. Toen kampte 30 tot 40 procent van de oudere koeien aan het begin van de lactatie met problemen. 'Te veel verse koeien hadden vanaf de derde lactatie ketose of een andere stofwisselingsstoornis zoals melkziekte', legt de veehouder uit. Ook bleven dieren regelmatig aan de nageboorte staan. Een belangrijke oorzaak van de problemen is toe te schrijven aan het voeren van TMR.

'TMR is wel een mooie manier van voeren', stelt voeradviseur Wilbert van Kollenburg van Agrifirm. 'Je noemt het ook wel compact voeren. Het komt uit Denemarken en wij zien de trend dat het in Nederland toeneemt.' Je creëert volgens de adviseur een mooi homogeen rantsoen waarbij elke hap hetzelfde is en dat heeft een positieve invloed op de diergezondheid. Koeien kunnen minder selecteren en er zijn minder rangordeproblemen.

Dik de droogstand in

'Keerzijde is dat dieren sneller vervetten wanneer ze niet op tijd drachtig raken en daardoor doorlopen. Ze gaan dik de droogstand in en dan kom je in een vicieuze cirkel terecht', weet Van Kollenburg. Dat was het geval op het bedrijf van de familie Michiels. De tussenkalftijd liep op naar 430 dagen.

'We deden er van alles aan om verse koeien weer in productie te krijgen, maar het lukte onvoldoende', legt Harry Michiels uit. Het is lastig in te schatten hoe hoog de melkproductiederving bij deze dieren was, maar in piekperioden lieten ze al snel 5 liter melk per dag liggen.

Volgens Van Kollenburg draaide het melkveebedrijf verder prima, maar het kon beter. Aangezien Agrifirm in die periode een speciaal transitieteam had opgezet, stelde hij de familie Michiels voor om die te betrekken bij hun 'versekoeienprobleem'.

Aandachtspunten

Naast een transitiespecialist werd ook de eigen dierenarts erbij betrokken. Samen bogen ze zich over de problemen. En daar rolden verschillende aandachtspunten uit. Zo bleek het rantsoen van de droogstaande koeien met kuilgras, mais, hooi en stro te rijk te zijn met 860 Voeder Eenheid Melk (VEM). Daardoor neemt de kans op vervetting toe.

Daarnaast verwerkten de ondernemers stro in het rantsoen dat onvoldoende kort gehakseld was. 'We kregen het lange stro niet goed gemengd, daardoor was het opgenomen rantsoen anders dan het berekende rantsoen', legt Harry Michiels uit.

Volgens transitiespecialist Koen van Loon van Agrifirm komt dit vaak voor. 'Of de koe daadwerkelijk het berekende rantsoen binnenkrijgt hangt van veel zaken af. Is de kuil bijvoorbeeld van constante kwaliteit? Mengt de voermengwagen wel goed? Meet de veehouder het rantsoen voldoende nauwkeurig uit?'

Aangepast rantsoen

Verder bleek het kaligehalte van het rantsoen te hoog. Dat zorgt voor een toenemende kans op melkziekte. De familie Michiels paste het droogstandsrantsoen aan. Het rijke hooi en lange stro werden vervangen door 4,2 kilo droge stof kort gehakseld Spaans stro.

De melkveehouders verlaagden de hoeveelheid kuilgras naar 1,9 kilo droge stof. Daardoor daalde ook het kaligehalte in het totale rantsoen. Verder ging de hoeveelheid mais omhoog naar 3,3 kilo droge stof en voegden de veehouders extra eiwitbronnen toe: 0,7 kilo droge stof soja en 0,5 kilo droge stof tarwegist. Tot slot werd het rantsoen aangevuld met een klein beetje vers gras, 0,9 kilo droge stof, en extra droogstandsmineralen (anionische zouten).

'Dit alles mengen we in de voermengwagen. En om selectie te voorkomen gaat er ook 5 liter water per koe bij', zegt Harry Michiels.

Stevig droogzetprotocol

Daarnaast zetten de veehouders ook een stevig droogzetprotocol in. Elke maandag selecteren ze de melkkoeien die droog moeten worden gezet. Die krijgen vervolgens vijf dagen lang het droogstandsrantsoen, zodat hun melkproductie opdroogt. Ze staan in een aparte ruimte naast de droge koeien.

De drie melkbeurten per dag worden in enkele dagen afgebouwd naar één per dag. Michiels: 'Sommige dieren geven dagelijks nog 25 tot 30 liter melk en dat moet terug naar 10 tot 15 liter. Dat lukt op deze manier goed.'

Verder krijgt dit groepje koeien op donderdag nog een bekapbeurt en op vrijdag zetten de veehouders ze droog. Koeien met een celgetal boven de 150.000 cellen per milliliter en vaarzen met een celgetal hoger dan 100.000 cellen per milliliter krijgen een droogzetter. Daarnaast besloten de ondernemers de spenen van droge koeien standaard te verzegelen met OrbeSeal. 'Er kunnen dan geen omgevingsbacteriën meer binnendringen en je voorkomt dat koeien melk uitliggen', licht Michiels toe.

Een goede hygiëne en huisvesting zijn belangrijk voor een geslaagde transitieperiode. 'Dat hebben de veehouders hier prima voor elkaar', stelt Van Kollenburg. 'Het koecomfort is goed geregeld.' Het melkvee ligt in diepstrooiselboxen, koeien kalven af op het stro en het bedrijf is ruim opgezet en keurig opgeruimd. 'Dat is plezierig werken', zegt Michiels.

Binnenkort investeert de familie in een druppelsysteem om koeien tijdens warme perioden te verkoelen. Dat helpt ook bij het schoonhouden van de roosters en verlaagt de ammoniakemissie. Daarnaast was klauwgezondheid altijd al een speerpunt van de veehouders. Ze zijn erg alert op kreupele dieren en bekappen die binnen een dag.

Met het aanpassen van het droogstandsmanagement verdwenen veel problemen. 'Het draait nu goed', aldus Michiels. 'Na het afkalven zien we nog nauwelijks zieke dieren.'

Melkproductie gestegen

De tussenkalftijd daalde van 430 naar 410. De melkproductie steeg de afgelopen drie jaar van 10.000 liter melk per koe naar 12.500 liter. Het speelde wel mee dat de veehouders in die periode ook drie keer per dag zijn gaan melken. 'Maar onderschat de impact van een verbeterde transitieperiode niet', benadrukt Van Loon. 'Verse koeien starten beter op en er is minder vervetting.'

Verder daalden de dierenartskosten naar 0,67 euro per 100 liter melk, inclusief drachtcontrole. 'Ik ben heel tevreden over hoe het nu loopt, al moeten we wel scherp blijven en snel ingrijpen als dat nodig is', geeft Michiels aan.

Verfijnd biestmanagement

Het biestmanagement is ook verfijnd. Voorheen gaven de melkveehouders een pasgeboren kalf twee keer per dag 2 liter biest, nu verstrekken ze binnen 1 uur na de geboorte 4 tot 5 liter biest en 12 uur later nog eens 2,5 liter. Volgens Michiels hebben de koeien bijna geen diarree meer.

De ondernemersfamilie heeft de afgelopen drie jaar flink ingezet op een betere diergezondheid en daar is Michiels blij mee. 'Een ziek dier kost je al snel een uur per dag en in die tijd kun je veel andere dingen doen. We hebben meer werkplezier en werkgemak.'