In Grondproeven komt de bodem tot leven

Welkom bij Grondproeven 3, het locatietheater met een driegangendiner op het erf van akkerbouwers Lex en Conny Visser in het Noord-Hollandse Oterleek. Een portret van een familiebedrijf, waar al generaties lang aardappelen worden verbouwd. Zittend op een bankje vertelt acteur Rogier Schippers als een trotse boer het publiek hoe mooi het land erbij ligt. De aardappelruggen kaarsrecht in het landschap achter hem.

'Deze grond voelt als een wortel waaraan je vast zit. Die laat niet los', zegt hij, een citaat afkomstig van akkerbouwer Visser. Ondertussen stapt Anne Fé de Boer als de dochter over diezelfde ruggen, zich afvragend hoe toekomstbestendig het bedrijf is en hoe het anders kan en moet. Twee generaties met andere ideeën, maar met dezelfde liefde voor het boerenbedrijf en de bijbehorende grond.

Met Grondproeven wil theatermaker en vegetarisch chef-kok Titia Bouwmeester de dialoog over de toekomst van de akkerbouw stimuleren. 'Mijn uitgangspunt is om locatietheater te maken op plekken waar de maatschappij verandert. In de media wordt veel gezegd en geschreven over de noodzaak van de landbouwtransitie. Veel mensen in de stad begrijpen wel wat er gebeurt, maar kunnen zich er niet mee identificeren.'

Wil die transitie een succes worden, moet niet alleen de landbouw, maar ook de consument mee veranderen, aldus de regisseur. 'Door het verhaal te vertellen en verschillende perspectieven in kaart te brengen, hopen we dat het publiek zich dan kan inleven.'

Bouwmeester deed met haar team drie jaar onderzoek naar de landbouwtransitie. 'We proberen te begrijpen wat er speelt, hoe het krachtenveld in elkaar steekt. We hebben heel veel akkerbouwers gesproken: gangbare, regeneratieve en biologische telers en omschakelaars. Veel ondernemers staan voor de vraag hoe hun bedrijf te verduurzamen en dat willen we tonen.'

Ver-van-mijn-bedshow

Een omschakelaar kan dit niet alleen, de consument moet volgens haar meedoen. 'Anders is er geen markt voor. Dat is een belangrijke reden om de voorstelling te doen: voor veel consumenten is het telen van voedsel een ver-van-mijn-bedshow. Zij hebben geen idee van de dilemma's van de akkerbouwer.'

Alle teksten uit de voorstelling zijn afkomstig van akkerbouwers. Voor Grondproeven 1, 2 en 3 zijn twintig boeren gesproken, meerdere generaties uit een gezin. 'Het begint klein, bij één boer. Dan gaat het balletje rollen', zegt Danielle van Vree als scriptschrijver.

In het eerste jaar kwamen boeren met enige scepsis kijken, bang dat hun verhaal op een verkeerde manier werd neergezet. 'De reacties waren heel positief. Ze waren verrast dat het verhaal met zo veel aandacht en precisie wordt verteld. 'Alsof ik naar mijzelf zit te kijken', merkte iemand op.' We weten inmiddels dat een derde van het publiek agrarisch ondernemer is.'

Drie koperblazers

De grond speelt een belangrijke rol in het theaterstuk. Die wordt door Van Vree vertolkt. Onder muzikale begeleiding van drie koperblazer komt de grond tot leven. 'Als je mij wilt veranderen, moet je me eerst leren kennen. Perceel voor perceel, ik doe het allemaal voor jou.' De basis voor het verhaal werd door bodemadviseurs gelegd, geeft ze aan. 'Veel van hun inbreng is in het stuk verwerkt, zoals over de bodemontwikkeling tijdens de omschakeling naar biologische landbouw.'

Waar de dochter worstelt met de grond, komt de bodem onder haar handen uiteindelijk toch tot leven. Ze wordt daarbij dwars gezeten door droogte, plaaginsecten en een vader die met argusogen toekijkt en het liefst chemisch wil ingrijpen. 'Dat doen we al veertig jaar zo', houdt hij haar voor.

Bouwmeester wil met de voorstelling laten zien dat de boer en de consument een verantwoordelijkheid hebben in de verduurzaming van de akkerbouw. 'De consument is immers degene die het product van de boer koopt.' Om dat zelf vorm te geven, liet zij zich drie jaar geleden bijscholen als vegetarisch chef-kok. Ze combineert haar vaardigheden als theatermaker en kok in de culinaire theaterproductie.

Tussen de drie scenes van Grondproeven door wordt een driegangendiner geserveerd. Dat bestaat uit producten van aangrenzende percelen en uit de bewaring van akkerbouwer Lex Visser: rode ui aardappelsoep; rookwortel met aardappelpuree en gestoofde ui in worteljus en rabarberkwarktaart. 'Het gaat om de totaal belevenis. Die willen mensen ervaren.'

Verbinding kwijt

Theater kan een middel zijn om met elkaar in gesprek te gaan, legt Bouwmeester het idee achter het concept uit. Boeren zijn de verbinding met consumenten kwijt, maar willen graag weer met hen in gesprek. Dat haalde ze uit de interviews met de akkerbouwers. 'Het debat is meer gepolariseerd dan ooit. Iedereen graaft zich steeds dieper in zijn eigen gelijk in. Daardoor wordt de kans dat we veranderen kleiner.'

Bij Grondproeven zitten boer en consument met elkaar aan tafel, stelt ze. 'De voorstelling biedt volop aanknopingspunten om het gesprek met elkaar aan te gaan. Hoe ziet de consument zijn rol in de transitie? Kiest die voor lokaal of ver weg, voor gangbaar of biologisch? Ik vind het belangrijk dat consumenten zich realiseren dat ook zij een rol spelen in de verduurzaming. Niet alleen de producent.'