'Veldboon is mooie aanvulling op ons extensieve bouwplan'

'Nee, dat de veldboon veel punten oplevert in de ecoregeling van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), was niet de reden dat ik ervoor koos om dit eiwitgewas te zaaien', lacht Reijers. 'Toen ik het zaad bestelde, was deze GLB-regeling nog niet eens bekend.'

De ondernemer zocht naar een gewas dat een goede aanvulling zou zijn in het extensieve bouwplan. Zijn zoektocht kwam uit bij de veldboon. 'Als extra vlinderbloemige of als alternatief van luzerne', licht hij toe.

Eenmalig dorsen

'Luzerne oogsten we meerdere keren per jaar machinaal. Ze zeggen dat van luzerne de bodemstructuur opknapt, maar ik houd niet van crossen over het land. Bovendien zorgt het voor bodemverdichting. De veldboon dorsen we eenmalig en dat is het', zegt Reijers.

De akkerbouwer verwacht dat door de stikstofbindende werking van de veldboon het volggewas daar profijt van heeft. 'Volgend jaar komt op dit stuk knolselderij', zegt hij, wijzend naar het perceel vlak achter zijn boerderij. 'Hopelijk hoef ik de knolselderij dan minder te bemesten.'

Studieclub

Samen met vier akkerbouwers, vijf bollentelers en vijf veehouders zit Reijers in een studieclub. Alle vijftien ondernemers telen dit jaar veldbonen en bemonsteren in 2023 de percelen en volgend jaar dezelfde stukken nogmaals. Doel is om te kijken hoeveel stikstof het gewas vastlegt in de bodem en wat daar in 2024 voor het volggewas van over is.

'In de studieclub sparren we met elkaar en daar haal ik veel kennis uit. Het is fijn dat een club als het Louis Bolk Instituut is aangesloten. Zij adviseren ons onder meer over onkruidbestrijding, een van de grootste uitdagingen in veldbonen', zegt de ondernemer.

Zesrijige precisiezaaimachine

Speciaal voor de veldbonenteelt kocht Reijers een zesrijige precisiezaaimachine. Deze machine zaait het gewas op een rijafstand van 50 centimeter. Vanwege het late voorjaar zaaide de akkerbouwer zijn zomerveldbonen pas op 18 april.

'We konden niet eerder het land op en het was nog niet warm genoeg. Dankzij de groeizame omstandigheden bij het zaaien kwamen de bonen snel, mooi en uniform boven', zegt Reijers tevreden. De opbrengstpotentie van zomerveldbonen ligt lager dan die van winterveldbonen, maar de akkerbouwer koos bewust voor de zomervariant.

Winterveldbonen groot risico

'Het risico van winterveldbonen is in de Wieringermeerpolder groot', weet de ondernemer. 'De lichte zandgrond hier kan snel verslempen en daar kan de veldboon slecht tegen. Verder hebben we last van ongedierte. De kans is groot dat ganzen in het vroege voorjaar alle winterbonen eruit trekken. Bij onze wintergerst is dat ook altijd een uitdaging. Als er veel ganzen lopen, zijn wij druk in de weer met vlaggetjes en knalapparaten om ze weg te jagen.'

Naast de genoemde gewassen verbouwen Reijers en zijn ouders wortelen, zaaiuien, zomertarwe en grasklaver. Daarnaast verhuren ze land voor pootaardappelen, bloembollen en pioenrozen. Ze telen bijna alle gewassen in een rotatie van 1-op-8 behalve het pootgoed, de bollen en de wortelen.

Ruime rotatie

Van het pootgoed is de vruchtopvolging 1-op-4, van bollen en wortelen 1-op-16 vanwege het geringere areaal. Het bedrijf kiest bewust voor een ruime rotatie, enerzijds vanwege de bodemgezondheid, anderzijds vanwege risicospreiding. 'We boeren op aaltjesgevoelige grond', meldt Reijers. De ondernemers hebben de afgelopen jaren 40 hectare van het totale areaal laten inunderen, ofwel het tijdelijk onder water zetten van land. In vier jaar is 10 hectare per jaar geïnundeerd.

'Een flinke investering, maar onze percelen zijn aardappelmoeheid (AM)-vrij verklaard. De gewassen lijken beter te groeien op de percelen die vier jaar geleden de behandeling hebben ondergaan', zegt de akkerbouwer. De onkruiddruk is volgens hem wel 'een dingetje'. 'Bepaalde onkruidsoorten ruimt het op, maar de druk van bijvoorbeeld perzikkruid is op sommige plekken juist groter.'

Experimenten met onkruidbestrijding

Reijers experimenteert in de veldbonen met onkruidbestrijding. Op een deel van het areaal zaaide hij volvelds winterrogge met het idee onkruid te onderdrukken. 'Een biologische teler uit de studiegroep doet dat al jaren in de bloembollen. Winterrogge zaai je normaal gesproken in het najaar. De graansoort heeft een koudeperiode om in de lengte te schieten, maar door winterrogge in het voorjaar te zaaien, blijft het een laag gewas', legt hij uit. 'Dat is wat je wilt: laag, snelgroeiend en bodembedekkend.'

Het idee is dat na verloop van tijd de veldbonen de winterrogge gaan overwoekeren. Vervolgens blijft na de veldbonenoogst een groen veld over.

Winterrogge moet onkruid voor zijn

Het resultaat van het winterrogge-experiment viel Reijers bij het perceelsbezoek half mei tegen. 'Het onkruid kwam even snel op als de winterrogge, maar de rogge moet het onkruid voor zijn. Nu kan het zijn dat je juist meer ellende hebt', betreurt hij.

De akkerbouwer weet nog niet wat hij na de bonenoogst met de winterrogge gaat doen. 'Die kun je onderwerken, maar ook als groenbedekker in de winter laten staan. Dat laatste is voor ons een groter risico, want winterrogge vermeerdert het aaltje Meloidogyne chitwoodi. Daar kunnen we problemen mee krijgen in de pootgoedteelt.'

Chocoladevlekkenziekte

Naast onkruidbestrijding is chocoladevlekkenziekte een belangrijke uitdaging in de teelt van veldbonen. Deze ziekte wordt veroorzaakt door twee Botrytis-schimmels. Hierdoor kan snel veel productief bladoppervlak verloren gaan. Dat kan leiden tot een behoorlijke opbrengstderving.

Maar een veldbonenteler hoeft zich daar op termijn geen grote zorgen om te maken, vindt Nils van Straten. Hij is teeltadviseur bij landbouwcoöperatie CAV Agrotheek in Wieringerwerf. 'Zaadfirma's als Limagrain en Wiersum Plantbreeding steken veel geld in rassenveredeling, omdat zij verwachten dat het areaal flink blijft doorstijgen de komende jaren. Dat betekent dat er ook weerbaardere rassen op de markt komen.'

Eén middel

Volgens Van Straten is er nu slechts één middel dat goed werkt tegen chocoladevlekkenziekte. 'Prosaro werkt goed, maar mag niet meer dan één keer worden toegepast. Daarnaast is Amistar toegelaten. Dit fungicide blijkt in veldbonen geen wondermiddel.'

Nadeel van een kleine teelt als de veldboon is dat het middelenpakket ook krapper is. 'Als de fabrikant ziet dat het areaal toeneemt, willen ze vaak opschalen.'

Klein areaal

Het veldbonenareaal is nu beneden 5.000 hectare. Tot deze oppervlakte is het mogelijk een KUG-toelating aan te vragen. Dat is een uitbreiding op bestaande toelatingen van gewasbeschermingsmiddelen en specifiek bedoeld om middelen in kleine teelten en voor kleine toepassingen te vereenvoudigen.

CAV heeft dit jaar 300 hectare veldbonen in beheer. De teeltadviseur meldt dat de coöperatie twee jaar geleden startte met het collecteren van veldbonen. 'We raakten betrokken bij het project 'Bean me up!'. Daarbij worden technieken doorontwikkeld om eiwitten voor humane consumptie uit veldbonen te onttrekken om daarmee de veldboon als alternatief in te zetten voor eiwitten die uit importsoja worden verkregen. Daarnaast zijn er steeds meer veehouders die soja willen vervangen door veldbonen.'

Afzetpool

De bedoeling is dat de veldbonen bestemd voor CAV in een afzetpool terechtkomen. Hierbij keert de coöperatie aan het eind van het seizoen de gemiddelde prijs uit aan de leden. Wat de veldboon dit seizoen gaat opleveren voor de teler, is nu dus nog niet bekend.

Reijers vindt dat veldbonen minimaal 500 euro per hectare meer moeten opbrengen dan tarwe vanwege de grotere risico's. 'Bij een tarweprijs van 20 cent en een uienprijs van 32 cent lukt dat', geeft Van Straten als voorbeeld. 'Als de prijzen te dicht bij elkaar liggen, lukt het niet een verschil van 500 euro te halen. Daarbij hebben veldbonen minder stikstof nodig dan tarwe, dus ook de stikstofprijs heeft impact op het saldo.'