Glastuinder moet verplicht verduurzamen

De eerste ronde van de Energiebesparingsplicht liep van 1 juli 2019 tot 1 juli 2023. Glastuinbouwbedrijven in het CO2-sectorsysteem en/of die bij inwerkingtreding van de wetgeving deelnamen aan het handelssysteem in Europa voor de CO2-uitstoot van de industrie (ETS) waren uitgezonderd. Dat is anders voor de tweede ronde, die loopt van 1 juli 2023 tot 1 juli 2027.

Om een gelijk speelveld te creëren, heeft het kabinet vorig jaar besloten dat alle bedrijven met een verbruik van meer dan 50.000 kilowattuur (kWh) elektra of 25.000 kuub aardgas (equivalenten) vanaf dit jaar binnen de Energiebesparingsplicht vallen.

Terugverdientijd

Concreet betekent dit dat alle ondernemers in de glastuinbouw elke vier jaar moeten rapporteren over mogelijke energiebesparingen op hun bedrijf. Daarbij moeten investeringen met een terugverdientijd van minder dan vijf jaar verplicht worden uitgevoerd.

'De Energiebesparingsplicht moet ervoor zorgen dat elke ondernemer iets doet op het gebied van energiebesparing', legt RVO-adviseur Frerik van de Pas uit tijdens één van de eerste bijeenkomsten over de nieuwe regelgeving. 'De eerste stap voor ondernemers is om uit te zoeken in welke categorie ze vallen. Dat kan een informatieplicht, onderzoeksplicht en/of de EED-auditplicht opleveren.'

Glastuinbouwbedrijven die op jaarbasis tussen de 50.000 en 10 miljoen kWh elektra of 25.000 tot 170.000 kuub aardgas (equivalenten) verbruiken, hebben een informatieplicht. Ondernemers die meer dan 10 miljoen kWh elektra of 170.000 kuub aardgas (equivalenten) verbruiken, hebben een onderzoeksplicht. Verbruikt een ondernemer minder dan 50.000 kWh of 25.000 kuub, dan hoeft deze daaraan niet voldoen.

Het grootste verschil tussen bedrijven met een informatieplicht en bedrijven met een onderzoeksplicht is dat bij de informatieplicht aan de verplichtingen kan worden voldaan via de Erkende Maatregelen Lijst (EML). Bedrijven met een onderzoeksplicht moeten zelf onderzoek (laten) uitvoeren.

Energiebesparende maatregelen

De EML met energiebesparende maatregelen is ontwikkeld door RVO en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, in samenwerking met een adviesbureau. Voor de glastuinbouw is dit AAB. Deze lijst is niet nieuw, maar aangevuld met energiebesparende maatregelen voor de glastuinbouw. 'In totaal staan er veertien mogelijke energiebesparende maatregelen op de lijst', weet Egon van AAB.

Voorbeelden zijn: een ontvochtigingsinstallatie, tweede schermdoek en ledverlichting. 'Ondernemers kunnen aangeven of bepaalde maatregelen al zijn uitgevoerd. Komt daaruit naar voren dat nog niet uitgevoerde maatregelen binnen vijf jaar terug te verdienen zijn, dan moeten deze verplicht uitgevoerd worden', verduidelijkt Coolen. Hoewel de lijst behoorlijk uitgebreid is, is vanuit de sector wel teleurstelling voelbaar dat het vergroten van de efficiëntie niet meegenomen wordt. 'Meer product van dezelfde oppervlakte wordt niet gestimuleerd', zo klinkt het.

Ander kritiekpunt over de EML is dat in de terugverdientijd rekening is gehouden met generiek vastgestelde energieprijzen. Het gaat om een bedrag van 72 cent per kuub gas en 21 cent per kWh elektra. 'Dat zijn geen realistische prijzen', was tijdens meerdere bijeenkomsten te horen. 'Het kan dus zijn dat het systeem een terugverdientijd van 4,8 jaar uitspuugt, terwijl ik met mijn prijzen uitkom op zeven jaar?', vraagt een teler zich af.

Ongelijk speelveld

Van de Pas geeft aan dat dit mogelijk is. 'Het is een algemene terugverdientijd voor iedereen die onder de informatieplicht valt.' Dat is anders bij de onderzoeksplicht, waar wel met eigen energieprijzen wordt gerekend. Menig glastuinder is niet te spreken over dat verschil en ziet hierdoor alsnog een ongelijk speelveld ontstaan.

Zowel voor de informatie- als onderzoeksplicht geldt dat per locatie, zoals geregistreerd bij de Kamer van Koophandel, moet worden gerapporteerd. 'Om de administratieve last te beperken, hebben we de optie gecreëerd om een Excel-bestand te uploaden. Dat scheelt overtikken', aldus de RVO-adviseur. Ook voor de onderzoeksplicht en EED-auditplicht zijn er sjablonen. Die laatste betreft een verplichting vanuit de Europese Energie-Efficiency Richtlijn voor bedrijven met een omzet van meer dan 50 miljoen euro.

Van de Pas benadrukt nog wel dat RVO niet controleert op naleving van de Energiebesparingsplicht. 'Die taak is voor de Omgevingsdienst. Wij bieden alleen hulpmiddelen. Dat betekent ook dat wanneer je kassen op meerdere locaties hebt, je met verschillende Omgevingsdiensten te maken kunt krijgen.'

RVO-adviseur Wilko Wisse vindt communicatie ontzettend belangrijk binnen de Energiebesparingsplicht. 'Mocht de uitvoering van een bepaalde maatregel niet meer haalbaar zijn, bijvoorbeeld als gevolg van gestegen gasprijzen, dan moeten ondernemers in gesprek met de Omgevingsdienst.' Coolen onderschrijft dat: 'Als de investeringscapaciteit er niet is, dan is overleg met de Omgevingsdienst noodzakelijk. Ik ben ervan overtuigd dat er dan een passende oplossing komt.'

Weinig aanpassingen

Volgens beide adviseurs maken glastuinders zich wellicht meer druk dan nodig is. 'Binnen de sector zijn energiekosten zo'n belangrijke pijler, dat ik verwacht dat het merendeel van de maatregelen al genomen of in beeld is. Dat kan betekenen dat weinig aanpassingen hoeven worden gedaan. Wel is de plicht een blijvende maatregel, waardoor over vier jaar weer gerapporteerd moet worden', geeft Wisse aan. 'Daarbij moet je ook niet verwachten dat de Omgevingsdienst eind december meteen op de stoep staat.'

De deadline van 1 december is ook een kritiekpunt vanuit de sector. 'Die is te krap', klinkt het tijdens de bijeenkomsten. 'Het is kort dag en veel uitzoekwerk, maar andere sectoren hebben er ook mee te maken. Mijn tip? Doe het gewoon. Niets doen, betekent een dwangsom. Dat levert alleen maar meer werk op', stelt Coolen.

Coolen adviseert telers om vooral na te denken over wat de Energiebesparingsplicht oplevert. 'Uiteindelijk bespaar je er kosten mee en creëer je een duurzamer bedrijf. Als je te lang wacht, wordt tijd je vijand. Vanuit de Omgevingsdienst is daarbij ook echt wel begrip als je aangeeft dat het proces in gang is gezet, maar adviesbureaus pas in januari tijd hebben om een rapport op te stellen.'

'Laat tuinder vrijwillig kiezen voor onderzoeksplicht'

Die wens sluit aan op de kritiek vanuit de sector over de vastgestelde energietarieven in de informatieplicht. 'We hebben het elke vergadering gehad over die prijzen. De grens is begrijpelijk voor andere industrieën, maar niet voor de glastuinbouw. Daarom hebben we meermaals het verzoek ingediend om bedrijven er vrijwillig voor te laten kiezen. Helaas is het antwoord daarop altijd 'nee' geweest.'

Dat is wel het enige grote struikelblok, meldt de beleidsspecialist van Glastuinbouw Nederland. 'Al met al vinden wij dat de regeling goed passend is gemaakt voor de glastuinbouwsector. En daarbij geldt; als het geld er is en de teelt laat het toe om energiebesparende maatregelen te nemen die binnen vijf jaar terug te verdienen zijn, dan is dat een realistische stap om te nemen.'

Wel vraagt Formsma zich af hoeveel dit de sector extra brengt. 'Energiebesparing leeft al jaren op glastuinbouwbedrijven en er zijn al veel stappen genomen. Het is jammer dat dit nu gepaard gaat met een hoop extra administratie en kosten. Ook is de capaciteit bij de Omgevingsdienst en adviesbureaus beperkt.'

Omgevingsdienst

Veel ondernemers vragen zich af of zij de deadline van 1 december gaan halen. 'Dat kan ik mij ook voorstellen, maar ik vraag hen wel om nu al het eerste contact te leggen met de Omgevingsdienst. Zorg dat je in ieder geval iets hebt gedaan voor 1 december. Je kunt ook aangeven dat je contact hebt gelegd met een adviesbureau, maar pas in januari aan de beurt bent. Daar is begrip voor.'

Helemaal als er twijfel bestaat over de situatie is het goed om te overleggen met de Omgevingsdienst, benadrukt Formsma. 'Kom je echt in de knel, laat het ons weten. Onvoorziene omstandigheden kunnen wij via hoge overleggen op tafel leggen.'

'De administratieve last houdt vooruitgang tegen'

Tesselaar teelt op 10 hectare alstroemeria's. Zijn bedrijf valt vanaf 1 juli onder de onderzoeksplicht. 'Ik ben vrij sceptisch over de invoering van de Energiebesparingsplicht', geeft de glastuinder aan. 'Iedere ondernemer past investeringen toe die binnen vijf jaar terug te verdienen zijn. Daar dragen deze regels echt niet aan bij.'

Om de invulling van de Energiebesparingsplicht te duiden, organiseerden de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit meerdere informatiebijeenkomsten. Tesselaar woonde die in Zwolle bij. 'Die bijeenkomst heeft een hoop verduidelijkt. Voor ons zijn de regels nu helder', stelt de glastuinder.

Tijdens die bijeenkomsten werd vooral kritiek geuit op de vastgestelde energieprijzen in de informatieplicht. Hoewel het bedrijf van Tesselaar aan de onderzoeksplicht moet voldoen en dus met eigen energietarieven mag rekenen, kan hij de ontevredenheid wel begrijpen. 'Het zijn onrealistische prijzen', gaf hij in Zwolle aan.

Verduurzamen bedrijf

Tesselaar heeft zelf vooral kritiek op het feit dat de invoering van de Energiebesparingsplicht een hoop administratieve werkzaamheden met zich mee brengt. 'De tijd die we moeten steken in de administratie hadden we liever gebruikt voor het verduurzamen van ons bedrijf.'

De krappe deadline van 1 december 2023 helpt ook niet mee. 'Het is haalbaar, maar die gaat ten koste van andere zaken. Zo besteden we de komende maanden minder tijd aan het doen van onderzoek naar slimmere efficiëntere werkwijzen. In dat opzicht houdt de invoering van de Energiebesparingsplicht vooruitgang op ons bedrijf dus tegen.'

'Durf contact op te nemen met Omgevingsdienst'

Het grootste verschil tussen de glastuinbouw en andere sectoren die onder de Energiebesparingsplicht vallen, is dat tuinders te maken hebben met een teeltruimte en een teelt. 'De specifieke teelt creëert vervolgens weer een verschil tussen tuinbouwbedrijven onderling, want elke teelt heeft een andere energiebehoefte', zegt Ramjiawan. 'Voor ons heeft dat tot gevolg dat we per bedrijf moeten bekijken wat van toepassing is. Dat vergt een andere aanpak.'

Beide toezichthouders zijn positief gestemd over de bereidheid van ondernemers om te voldoen aan de regelgeving. 'Van oudsher is binnen de glastuinbouw al aandacht voor energiebesparing. Op elk tuinbouwbedrijf is wel een voorziening aanwezig die met energiebesparing te maken heeft. De nieuwe regeling dwingt tuinders om verder te kijken dan de kas, denk aan de bedrijfsschuur of verwerkingsruimte, aldus Ramjiawan.

Energiebesparende maatregelen

Dat er weerstand is tegen de Energiebesparingsplicht komt niet als verrassing voor Ramjiawan en Van Hooijdonk. 'Het belangrijkste is dat ondernemers zich beseffen dat het ook bedrijfsmatig interessant is om energiebesparende maatregelen te nemen die binnen vijf jaar terug te verdienen zijn', geeft Van Hooijdonk aan.

Bij twijfel kan contact opgenomen worden met de Omgevingsdienst, verduidelijken Ramjiawan en Van Hooijdonk. 'Durf contact op te nemen', roepen zij op. 'Zorg dat je inzicht hebt in het energieverbruik, dat je weet welke maatregelen al genomen zijn en zet je vragen en knelpunten op een lijstje. Zo kunnen wij het beste antwoord geven. Ook wij willen ondernemers graag op pad helpen.'