Groningse mestkelders blijven zorgen geven

Met een weids gebaar wijst veehouder Kor Kruizenga in het Groningse Rasquert om zich heen als hij voor zijn ligboxenstal met tweehonderd melkkoeien staat. 'Die buurman heeft lekkage, die boer daarachter ook en verderop bij het dorp Onderdendam weet ik er nog wel een paar te zitten.'

Kortom, Kruizenga is niet de enige die kampt met scheuren in de mestkelder. In het Groningse aardbevingsgebied zitten nog tientallen veehouders in hetzelfde schuitje. Het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) dat de schademeldingen namens de overheid afhandelt, heeft er zeventig onder beheer. Dertig van hen zijn al beoordeeld.

Complexe materie

Toenmalig bestuursvoorzitter Bas Kortmann van het IMG sprak een paar maanden geleden van een complexe materie. 'De schades aan mestkelders zijn lastig te taxeren. Alleen door het uitgraven van de fundamenten is goed na te gaan wat er aan de hand is. Reparatie is kostbaar. Je kunt zo'n kelder moeilijk helemaal weer dichtsmeren.'

Boeren met waterinloop in hun kelder moeten veel vaker hun mest uitrijden, wat de nodige meerkosten oplevert. Als de stal zelf toch al is aangetast door de aardbevingen, dan is het vaak effectiever om die beschadigde stal te slopen en er een nieuwe voor terug te zetten. Dat is een kostbare operatie.

Zover is de overheid nog niet, al beloofde Kortmann eerder dat er deze zomer een oplossing komt. 'We willen ruimhartig compenseren.'

Knokken voor compensatie

De afhandeling van de schades aan mestkelders verloopt tot nu toe traag. Dat ervaart Kruizenga ook. Sterker nog, hij moet tot nu toe voor iedere euro compensatie knokken en heeft al diverse rechtszaken aangespannen. 'Ik schrok mij rot, toen in de avond van 12 augustus 2012 mijn woning begon te schudden. Ik stond te trillen op mijn benen.'

De volgende dag ontdekte de melkveehouder haarscheurtjes in de keldermuren van zijn drie jaar oude stal en een diepe scheur in het talud van de sloot. Ook zijn twee andere schuren kregen heftige klappen te verduren. 'Toch dacht ik dat het wel zou meevallen, zolang het niet weer zou gebeuren.'

Weer twee aardbevingen

Maar in februari 2013 waren er weer twee aardbevingen. Begin januari van dat jaar had hij Kruizenga de mestkelder al vol staan. 'Ik merkte dat ik vooral water pompte, toen ik mest uitreed. Ik vond het gek, want ik had geen lekkages gehad of een kraan open laten staan.'

Ingenieursbureau Sweco kon de oorzaak niet vinden, maar stelde wel vast dat er 6.000 liter grondwater per dag de mestkelder instroomt. Een ander bureau, Texplor, constateerde de lekkage in de keldervloer en legde het verband met de trillingen die zijn opgetreden.

Het betekent jaarlijks zo'n 2.000 kuub water extra in de mestkelder op een volume van 3.600 kuub. Water dat ook nog eens veel mineralen bevat, zoals chloride, doordat het diep uit de ondergrond komt.

Total loss

Een bouwkundige van DLV constateerde in 2018 dat naast de scheuren in de gevel en de wanden van de melkput diverse spanten van Kruizenga's jongveestal uit 1968 uit het lood staan. 'Die stal is total loss, verklaarde hij toen.' Daarop bracht hij het jongvee ergens anders onder. Dat leverde later problemen op met de fosfaatrechten.

Veel Groningse veestallen hebben een opgemetselde mestkelder en zijn daarmee kwetsbaarder dan een gestorte betonnen mestkelder. Omdat Kruizenga's gestorte betonnen kelder zo nieuw is en toch schade vertoont, is zijn casus aangewezen als proefproject.

Maalstroom van taxaties

Veel geholpen heeft de pilot van Kruizenga niet. Of het moet het inzicht zijn dat hij kreeg in de manier waarop de overheid en de adviesbureaus van de NAM opereren. De boer belandde in dezelfde maalstroom van taxaties en contrataxaties, regelingen en expertiserapporten die zoveel andere Groningers in het aardbevingsgebied ondergaan.

'Ik was eerst verbaasd en daarna woest over wat er allemaal achter de schermen gebeurde. Rapporten worden achteraf aangepast, meldingen van trillingen verdwijnen uit de tekst. Technici zijn vaak te goeder trouw, juristen zijn soms een ander verhaal. Ik laat sindsdien de loonwerker mijn drijfmest uitrijden, omdat die de gehaltes en volumes meet en in een logboek bijhoudt.'

Miljoenen euro's

Met behulp van een advocaat ging Kruizenga intussen het gevecht aan in een civiele procedure tegen de NAM om schadevergoeding. Die schade loopt gezien de recente bouwdatum van de stal plus de bijkomende schade aan de twee schuren al snel in de miljoenen euro's. In februari 2019 kreeg hij via een spoedappel van de rechter een voorlopige en gedeeltelijke schadevergoeding toegewezen van 4 ton.

De ondernemer is gelouterd door de hele gang van zaken. 'De een zegt dit, de ander dat. De rechter moet maar beslissen, waarbij ik natuurlijk hoop dat deze mij gelijk geeft.'

Voorlopige vergoeding terugdraaien

Maar de kans bestaat zelfs dat in een volgende behandeling komende maand de rechter die voorlopige vergoeding weer terugdraait. 'Ik weet niet wat ik dan moet. Ik hoop er maar het beste van', zegt Kruizenga. Hij verwacht dat weer een beroep volgt en het dan nog langer duurt. 'Omdat ik al zo ver ben in de procedure, hoop ik dat een gunstige uitspraak meer boeren met bevingsschade kan helpen.'

Als de totale vergoeding er komt, laat de melkveehouder een nieuwe stal bouwen, maar zonder mestkelder. 'De enige oplossing is mest afvoeren en elders laten verwerken. Met een groep boeren bij elkaar moet dat rendabel kunnen.'