'Luchtvochtigheid speelt grote rol bij aanpak hittestress'

Klimaatverandering zorgt voor langdurige hitteperiodes. Hittestress ligt dan op de loer, met negatieve gevolgen voor diergezondheid, dierenwelzijn, groei en uitval. Daarom neemt de aandacht voor het voorkomen en beperken van hittestress toe.

Luchtvochtigheid speelt een grote rol bij de mate van hittestress

Dennis van Ingen, directeur van Hittestress.nl

'Hittestress krijgt een plek in onze samenleving. Veel veehouders kijken serieus naar oplossingen of hebben er al wat aan gedaan', stelt Dennis van Ingen, directeur van Hittestress.nl en specialist in verkoelingssystemen.

Hoe ontstaat hittestress?

'Hittestress wordt vaak gerelateerd aan een hoge temperatuur, maar nog belangrijker is de luchtvochtigheid. Die bepaalt bij welke temperatuur hittestress ontstaat. Het is niet zo dat een dier standaard boven de 21 of 22 graden last krijgt van hittestress.

'Hoe hoger de luchtvochtigheid, hoe sneller een dier last krijgt van de warmte. Varkens en kippen in het Midden-Oosten hebben bijvoorbeeld veel minder last van hittestress bij een temperatuur van 22 graden, omdat de luchtvochtigheid daar veel lager is.'

Wanneer is het nodig om maatregelen te nemen?

'Doordat de combinatie van temperatuur en luchtvochtigheid bepalend is, is het lastig om hier één getal aan te koppelen. Met de Temperature Humidity Index (THI) wordt het risico op hittestress bij bepaalde temperaturen en luchtvochtigheidspercentages inzichtelijk gemaakt. Deze maatstaf houdt rekening met de omgevingstemperatuur en relatieve luchtvochtigheid. Maar het blijft het belangrijkst om te kijken naar het gedrag van het pluimvee of de varkens.'

Waarmee kan de temperatuur worden verlaagd?

'Er zijn verschillende verkoelingssystemen beschikbaar. Een optie is hogedrukverneveling. Bij dit systeem wordt water onder hoge druk verneveld en door de stal verdeeld. Het water verdampt, waardoor de lucht in de stal afkoelt met zo'n 6 tot 8 graden. En bij een lage luchtvochtigheid van de binnenkomende lucht wordt het zelfs 12 graden koeler.

'De meeste winst valt te behalen door hogedrukverneveling te combineren met ventilatoren. Met een ventilator wordt luchtsnelheid gecreëerd. Hierdoor wordt de warmte afkomstig van de dieren, de thermiek, afgevoerd en verse lucht binnengebracht.

'Ventilatoren kunnen ook opzichzelfstaand worden gebruikt, bijvoorbeeld in de kraamstal of bij kuikens. Vaak wordt gedacht dat het openzetten van een deur even goed werkt. Maar hierbij is de luchtsnelheid veel lager, wat zelfs averechts kan werken.

'Een bodemwisselaar of warmtepomp is ook een goede oplossing, maar dat is door de aanschafwaarde eigenlijk alleen voor bedrijven weggelegd die bij de top 50 van Nederland horen.'

Wat kosten zulke systemen dan?

'Een bodemwisselaar of warmtepomp liggen tussen de 2,5 tot 3 ton. Voordeel van deze systemen is dat ze in de winter de lucht juist kunnen verwarmen. Ze bieden dus een twee-in-één-oplossing.

'Hogedrukverneveling is met een investering van 5.000 tot 32.0000 euro, afhankelijk van de wensen van de veehouder, een stuk goedkoper. Met goede prijzen heb je dit in één tot twee jaar terugverdiend. Ook de ventilatoren verdien je in één tot twee jaar terug.'

Waar moet je als veehouder op letten bij het aanschaffen van verkoelingssystemen?

'Bij ventilatoren is het belangrijk dat ze hoog genoeg hangen. Ik adviseer ze op een hoogte van 2,4 meter te plaatsen, zodat de lucht horizontaal in beweging komt en de thermiek van de dieren afvoert.

'Bij hogedrukverneveling is een luchtvochtigheidssensor van belang. Goedkopere systemen zijn vaak constant vocht aan het toedienen. Dat wil je absoluut niet, want dan neemt de luchtvochtigheid toe en dit vergroot de kans op hittestress. Een pauzetijd in het systeem zorgt ervoor dat er in een bepaalde cyclus wordt gekoeld en vocht in de ruimte wordt gebracht. Dit vocht verdampt weer voordat je aan een nieuwe cyclus begint.

'Ook belangrijk, en iets wat voor alle systemen geldt, is zorgen voor genoeg capaciteit. In de praktijk zie ik vaak dat er te weinig capaciteit is voor het aantal varkens of kippen. Hierdoor kan niet genoeg worden gekoeld en wordt de luchtvochtigheid te hoog, door het vocht dat de dieren uitscheiden. Bij overcapaciteit kun je de temperatuur het langst op peil houden.'

Welke capaciteit heb je nodig?

'Vaak wordt uitgegaan van temperaturen rond de 32 graden, maar afgelopen zomers is regelmatig de 40 graden aangetikt. Koel je met 8 graden bij 32 graden, dan kom je uit op 24 graden. Maar is het 40 graden, dan blijf je op de 32 graden hangen. Dat is te hoog. Er is dan meer capaciteit nodig.

'Zolang de temperatuur in de stal boven de 23 graden blijft, maakt het daarbij niet uit hoe snel de temperatuur zakt. Er is dan geen tocht. Vergelijk het met een hete stranddag. Een verkoelend briesje is dan juist aangenaam.'

Zijn er ook maatregelen die pluimvee- en varkenshouders nu gelijk kunnen nemen?

'Een direct toepasbare maatregel is minder voer geven. Eten de dieren minder, dan vindt minder verbranding plaats en komt minder warmte uit deze verbranding vrij. Daarnaast kunnen additieven aan het voer en water ervoor zorgen dat de dieren beter met hittestress omgaan. En de voertijden aanpassen, niet op het warmst van de dag voeren, helpt ook.

'Maar dit is allemaal uitstel van executie. Er is echt een verkoelingssysteem nodig om hittestress te beperken of te voorkomen en verliezen tegen te gaan.'