Betuwse bomen leggen veel koolstof vast

Achtergrond Gelderland Jacomien Voorhorst 17 jun 2023 om 15:30uur

Carbon Farming biedt kansen voor de Betuwse fruit- en laamboomtelers, maar veel aspecten moeten nog verder worden onderzocht. Er is nog geen verdienmodel voor CO2-opslag in de bodem. Dat constateren Siep Koning, directeur van de Nederlandse Fruiteeelt Organisatie (NFO), en Goos Cardol, voorzitter van het Treecentre Opheusden.

'We weten dat boomgaarden en permanent grasland een grote bijdrage te leveren aan de koolstofvastlegging in de bodem', zegt Koning. Hij legt uit dat toedienen van compost en vaste mest en planten van hagen ook een gunstig effect hebben op de koolstofvastlegging. Daarnaast dragen snoeihout en bladafval bij aan de koolstofopbouw.

'Tenslotte wordt er koolstof vastgelegd in het hout, zeker bij teelten die langer meegaan zoals appels en peren', aldus Koning.

Ook de laanboomteelt behoort net als de fruitteelt tot de sectoren met de laagste footprints', zegt Goos Cardol. 'Boomtelers kunnen koolstof opslaan in de bodem via de bomen in de kwekerij maar ook via de bomen die er in steden, parken bij particulieren worden geplant.'

Centraal thema daarbij is goed bodembeheer. Laanboomtelers sturen volgens Cardol steeds meer op een vitale bodem. Gemiddeld gezien liggen de verschillende percelen van een laanboomteler een jaar stil. Dat jaar wordt intensief gebruikt om de grond vruchtbaarder te maken met compost en vaste mest en het gebruik van groenbemesters, gras- en bloemstroken.

Klimaatadaptie met schaduw

'Daarnaast vervult de boom als eindproduct een belangrijke rol in de klimaatadaptie', vervolgt Cardol. 'Een boom zorgt voor schaduw, vangt fijnstof af, en biedt ruimte aan planten en dieren, wat weer goed is voor de biodiversiteit. Boomgaarden zorgen ook voor afkoeling.'

Betuwse telers zijn zich volgens Koning en Cardol zeer bewust van de rol die ze kunnen spelen bij koolstofvastlegging en carbonfarming. Commercieel gezien is dat laatste nog niet interessant. De laanboomsector is daarvoor te kleinschalig, volgens Cardol. 'Ik ken ook nog geen koolstofprojecten waarbij onze sector ook is betrokken.'

Koning weet dat onder andere ZLTO bezig is geweest met een carbonfarmingproject waarbij ook fruittelers betrokken waren. 'We zijn ook in gesprek met de Rabobank. Maar we moeten nog veel concretiseren.'

Verdienmodel nog niet helder

'Er zijn praktisch gezien nog uitdagingen in hoeverre carbonfarming een verdienmodel kan zijn voor de fruittelers. We hebben het dan eigenlijk over carbonbanking', zegt hij. 'Hoe meet je de hoeveelheid vastgelegde koolstof? Hoe kom je met bijvoorbeeld een Rabobank of andere instellingen tot erkende systematieken?'

Ook is nog veel onbekend over de verschillen in koolstofvastlegging tussen de verschillende typen bodems en het combineren van maatregelen. Daarnaast moet het verplaatsen van koolstof, door aanvoer van organische stof die elders wordt afgevoerd, worden voorkomen.

Goed te combineren

Wat voorlopig resteert, is dat veel van de extra maatregelen voor het vastleggen van koolstof in de bodem voor de Betuwse ondernemers goed combineert met de teelt van bomen en het kweken van fruit. Diverse maatregelen hebben een gunstig effect bodemvruchtbaarheid, bodemstructuur, bodemleven, vochtvasthoudend vermogen en biodiversiteit.

'Dat laatste moeten de sectoren veel meer uitdragen', zegt Treecentre-directeur Cardol. 'Ook aan het grote publiek. Boomteelt en fruitteelt zijn wat dat betreft echt sectoren van de toekomst.'

'De meerwaarde van carbon farming zit in de teelt zelf'

Carbon farming is voor mede-aandeelhouder Jan Dekker van boomkwekerij Crum in het Gelderse Dodewaard geen doel op zich, maar van grote meerwaarde voor de teelt zelf.

Wat doet Crum Boomkwekerijen?

'Vanuit de traditionele Betuwse fruitbomenteelt heeft Crum zich gespecialiseerd in lichte laanbomen. Op een aaneengesloten perceel van 30 hectare kweken en veredelen we een breed assortiment laan-, sier- en vruchtbomen. We kweken vooral uitgangsmateriaal, dat zijn bomen met een leeftijd van 3 tot 4 jaar. Daarnaast proberen we als handelsonderneming onze klanten, bovenop ons assortiment, een totaalpakket aan te bieden.'

Houden jullie je actief met carbon farming bezig?

'Niet als doel, maar het vastleggen van koolstof en organisch materiaal in de bodem is voor onze teelt van cruciaal belang. We werken met compost, vaste mest en groenbemesters. Bij dat laatste gebruiken we een mix van onder andere diepwortelaars, vlinderbloemigen en grootbladigen. Uiteindelijk mulchen en klepelen we dat zodat het materiaal bovengronds kan verteren.'

Zijn er nog meer innovaties?

'Er wordt in de boomteelt ook volop geëxperimenteerd met grasstroken tussen de bomen. Daarmee leg je ook CO2 vast. En aan de randen, maar ook tussen de bomen zie je steeds meer bloemstroken. Daarmee proberen we insecten aan te trekken voor de biologische bestrijding.'

Waarom zijn deze zaken zo belangrijk voor de bodem?

'Organische stof zorgt voor een rijker bodemleven, waterbuffering en het voorkomt verslemping. Hoe beter de bodem, hoe beter de groei tijdens de teelt. Daardoor reduceer je het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en gebruiken we ook geen kunstmest meer.'

Kan carbon farming in jullie teelt extra geld in het laatje brengen?

'Nee, daar kunnen we nu nog niets mee. De meerwaarde zit hem in de teelt zelf. Maar we zouden wel wat meer waardering mogen krijgen voor wat we doen. De sector ligt in mijn ogen wel eens onterecht onder vuur.

'Praktisch ingevuld zou die waardering zich kunnen vertalen door toe te staan dat we meer vaste mest en compost mogen aanvoeren. Het is nu wel erg minimaal voor een gezonde teelt.'