Gebiedsopgave in Utrecht ingrijpend, maar biedt ook kansen

Net als alle provincies moet Utrecht op 1 juli een gebiedsplan inleveren bij het Rijk. Het concept-Utrechts Programma Landelijk Gebied wordt een verhaal op hoofdlijnen, gaf gedeputeerde Mirjam Sterk (CDA) aan. 'Het echte verhaal moet aan de keukentafel plaatsvinden. In de gebieden wordt invulling gegeven aan de gebiedsprocessen en kijken we wat passend is bij de mensen en het gebied.'

Het gebiedsplan zorgt voor een andere werkwijze in Utrecht, benadrukte Sterk. 'We waren het gewend om in gebiedsprocessen bottum-up te werken. Er komt een onontkoombare top-downdoelstelling bij. Het is minder vrijblijvend. Dat geeft spanning. We moeten elkaar niet verliezen en in gesprek blijven. En perspectief als randvoorwaarde blijven zien.'

Hoogheemraad Bert de Groot van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden is 'heel blij' dat water een prominente rol krijgt in de Utrechtse plannen. 'We hebben het gered om negenhonderd jaar het water te bedwingen. Dat lukt niet meer door klimaatverandering. We kunnen het niet meer allemaal regelen. We zullen ons er aan de voorkant meer mee bemoeien en keuzes moeten maken. We moeten slim na denken over wat we waar doen.'

Extensievere landbouw

Duidelijk werd ook dat de landbouw extensiever zal moeten worden. De ammoniakreductie in Utrecht is gemiddeld 46 procent. De provincie wil samen met de boeren nadenken over hoe dat doel kan worden behaald. Bijvoorbeeld met een basispakket met aanvullende maatregelen of in enkele gebieden een stapeling van opgaven, waardoor meer ammoniakreductie wordt gehaald.

Voorzitter van het stikstofcollectief en LTO Noord-bestuurder Jeroen van Wijk zei te schrikken van deze ideeën. 'Ik dacht dat we het vooral met voer- en management konden realiseren. Dit gaat zeker discussie geven. Het is nog geen gelopen race.'

Voorzitter van agrarisch collectief Lopikerwaard Arjan van Diemen vindt ook dat er te makkelijk wordt gepraat over extensiveren. Een verdienmodel is er volgens hem nog niet. 'Agrarisch natuurbeheer is nog een verliesmodel. 80 procent is kostendekking van de drogestofopbrengst. De afname van Voeder Eenheid Melk (VEM), zodekwaliteit en extra arbeid die het vraagt tellen nog helemaal niet mee.'

Ook het verdienmodel van het Aanvalsplan grutto met meer kruidenrijk grasland is 'drie keer niks', betoogde Van Diemen. 'De veehouderij wordt extensiever. Maar door het gewas met ruwe celstof gaat een koe meer methaan uitstoten. Sommige dingen bijten elkaar, ze zijn tegenstrijdig.'

Meer geld voor agrarisch natuurbeheer

Sterk hoopt dat er meer geld beschikbaar komt voor agrarisch natuurbeheer. 'We hebben nu contracten van zes jaar. Ik wil liever toe naar twaalf of achttien jaar of langer. De prijs die er tegenover staat moet niet een soort schadepost zijn. Wanneer een inkomen kan worden verdiend, kunnen we de landbouw en natuur dichter bij elkaar brengen.'

Grond is van wezenlijk belang om de gebiedsopgaven te realiseren. Provincie Utrecht koopt grond die ze inbrengt in gebiedsprocessen. Zo kocht ze een boerderij aan bij Wijk van Duurstede. Deze grond wordt onder andere ingezet voor natuur en versterking van de Lekdijk.

Volgens Van Wijk gaat de grond die de provincie koopt bij de landbouw weg. 'Netto worden we intensiever. Bijvoorbeeld wanneer de provincie grond opkoopt in de veenweide omdat ze het niet capabel genoeg vindt voor grasland, en dat land wordt volgezet met zonnepanelen. Daar zit een spanningsveld.'