Maakt vezelteelt nieuwe toekomst mogelijk?

In de zoektocht naar een perspectief voor de landbouw is er steeds meer aandacht voor vezelgewassen. De gewassen vragen minder van de bodem, leggen CO2 vast in de grond en materialen, verminderen stikstofuitstoot en kunnen nitraatuitspoeling tegengaan.

'Alles draait om vertrouwen', zegt Jan Willem van de Groep van Building Balance. Samen met Eppo Timmer is Van de Groep verantwoordelijk voor een flinke versnelling van de teelt van vezelgewassen in de provincie Limburg. 'Maar agrarisch ondernemers die kunnen rekenen hoef ik echt niet meer te overtuigen.'

Vezelteelt of biobased gewassen passen volgens Van de Groep niet alleen uitstekend in een nieuw landbouwperspectief, de vastgelopen bouwsector kan daarmee met veel minder CO2-uitstoot verder bouwen. Maar dat vraagt wel een ander denkkader van de bouwsector en overheid. En, niet in de laatste plaats, vraagt het een ander denkkader van een sector die primair is ingericht op voedselproductie.

Van de Groep, kartrekker van Building Balance, probeert daarom boeren aan de keukentafel enthousiast te maken. Dat gesprek gaat al snel over verdienvermogen en maatwerk. 'Geen boer is hetzelfde. De een heeft net het bedrijf overgenomen en legt de puzzel hoe hij of zij aan verplichtingen kan voldoen, de ander denkt na over stoppen en wil de grond productief houden.'

Een akkerbouwer zal de opbrengst van een vezelgewas volgens Van de Groep al snel vergelijken met de opbrengst van bijvoorbeeld uien en aardappels. 'Boeren gaan echt niet allemaal in één keer om. Maar we zien wel interesse en sommigen zijn bereid al op kleine schaal met vezelgewassen te experimenteren.'

Volgens Building Balance bieden vezelgewassen meer mogelijkheden voor de combinatie van primaire gewassen en rustgewassen. Ze kunnen namelijk worden ingezet op zowel droge als natte grond.

Oplossing overgangsgebieden

Juist op plekken waar moet worden vernat of geëxtensiveerd liggen kansen. Gebieden tussen intensieve landbouw en natuurbeheer. Deze kunnen een oplossing zijn voor buffergebieden tussen landbouw en Natura 2000-gebieden.

Aan de verbouw van vezelgewassen zit ook een landschapselement. Sommige zijn meerjarig en zijn in de winter beeldbepalend. Building Balance ziet daar ook een rol voor de landelijke politiek.

'We werken met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties samen in het programma 'Mooi Nederland'. Juist om onderzoek te doen naar het veranderende landschap', aldus Van de Groep. 'Hoe gaan die landschappen veranderen in combinatie met vezelgewassen en natuurontwikkeling?'

Timmer vult aan: 'In Engeland staat al 7.000 hectare en dat ziet er mooi uit omdat ze daar goed hebben nagedacht over de inpassing van die meerjarige gewassen. Dat moeten we hier nog leren. Hoe richt je dat landschap nou opnieuw in? In combinatie met het watervasthoudend vermogen, het voorkomen van uitspoeling en met biodiversiteit? Dat heeft financiële waarde.'

De toekomst zien Timmer en Van de Groep op korte termijn in de vorming van de gebiedsplannen. Boeren zouden zich volgens hen in de realisatie van die plannen hard moeten maken voor een garantiefonds die een overgang naar meerjarige vezelteelt ondersteunt.

'In het stikstoffonds kan een claim worden gelegd voor een regeling, maar dat moet dan opgenomen worden in de provinciale aanpak van het Nationaal Programma Landelijk Gebied', stelt Van de Groep.

Duidelijk signaal

'In alle provincies zoeken we nu naar hoe we de landbouw een andere vorm kunnen geven. In het Limburgs Programma Landelijk Gebied doen we dat ook, maar ik zou ervoor willen pleiten dat we ook de landschappelijke en ruimtelijke ambities meenemen', zegt Timmer. 'Laat zien wat je ambities zijn om landbouw en natuur te verbinden via de verbouw van vezelgewassen. Daarmee geef je een duidelijk signaal af. Die verantwoordelijkheid ligt ook bij de LLTB en regionale politiek.'

Building Balance zet zich de komende tijd dus in om agrarisch ondernemers en bouwers uit te leggen wat de mogelijkheden zijn van vezelteelt. Vertrouwen in een goed verdienmodel is daarbij cruciaal.

'Maar laten we niet op onze handen gaan zitten', benadrukt Timmer. 'Er is namelijk al heel veel mogelijk in de regio. Bij Building Balance zetten we, samen met onder andere de LLTB en regionale ontwikkelingsmaatschappij Liof, energie in op de aanbod- en vraagkant. En dan kan er echt iets heel moois ontstaan.'