Versnelling nodig voor geothermie in Noord-Brabant

Het idee van geothermie is simpel. Pomp uit de diepere aardlagen warm water op, benut de warmte en breng het water afgekoeld weer terug in de bodem. Omdat de temperatuur in de aarde per kilometer diepte met ongeveer 30 graden stijgt, zijn de meeste bronnen een kilometer of enkele kilometers diep.

Het boren naar warmtebronnen duurt drie tot zes maanden. Als deze werkzaamheden klaar zijn, komen buizen in de boorput voor de aan- en afvoer van het water uit de diepe aardlagen. Geothermie is mogelijk in zandlagen, zoals in het westen van het land gebeurt, of in waterbronnen in het harde gesteente, zoals in Limburg is beproefd. In Noord-Brabant zijn beide opties, afhankelijk van de locatie, in beeld.

Boorlocaties

De enige plek in Noord-Brabant waar geothermie in de praktijk draait, is bij glastuinbouwbedrijf Greenbrothers in Zevenbergen. De bron is met 800 meter relatief ondiep. Het is daarmee het eerste project in Nederland waarbij de telers lagere temperaturen van aardwarmte benutten. Met hulp van een warmtepomp kan het opgepompte water verder worden verwarmd voor de teelt van aubergines.

In Made zoeken partijen, onder wie glastuinders, naar geschikte locaties om bronnen te slaan en voldoende deelnemers die de warmte jaarrond gaan afnemen.

Plukmade

In juni 2019 heeft het ministerie van Economische Zaken en Klimaat een opsporingsvergunning geothermie verleend die recht geeft om gedurende vier jaar te zoeken naar locaties voor het winnen van aardwarmte in deze regio. Op basis van gegevens uit de diepere aardlagen lijkt het tuinbouwgebied Plukmade het meest kansrijk als boorlocatie.

Provincie Noord- Brabant wil geothermie voor diverse partijen inzetten als onderdeel van de verduurzaming van de energievoorziening. Dus voor de glastuinbouw, de verwarming van huizen en andere gebouwen via bestaande warmtenetten en de lichte industrie.

Intentieverklaring

Met een intentieverklaring hebben gemeenten, regionale energiestrategieën, Energie Beheer Nederland en partijen als de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij, Glastuinbouw Nederland en het Ondernemersplatform Glastuinbouw Zuidoost-Nederland zich dit voorjaar achter de provincieplannen geschaard.

Het idee is om op korte termijn een actieplan uit te werken en eind dit jaar een samenwerkingsovereenkomst te tekenen. Daarmee moet een vervolg komen op de Green deal Geothermie Brabant, die sinds 2016 loopt en onvoldoende projecten heeft opgeleverd.

Onzekerheid

Volgens regiovoorzitter Brabant/Zeeland Mari van den Heuvel van Glastuinbouw Nederland heeft vooral de onzekerheid over geothermie in het harde gesteente in Noord-Limburg roet in het eten gegooid.

De minister van Economische Zaken en Klimaat heeft in 2021 geen vergunning verleend voor het aardwarmtewinningsplan in glastuinbouwgebied Californië V. Een paar jaar eerder kwamen de twee verschillende bronnen al stil te liggen na een zwakke aardbeving in het gebied waar van nature kleine aardbevingen voorkomen.

Regiovoorzitter Limburg Jean Aerts van Glastuinbouw Nederland juicht publiek-private samenwerking zoals in Noord-Brabant toe en ziet een belangrijke rol voor Energie Beheer Nederland om projecten mee op te starten of vlot te trekken.

Draagvlak

Van den Heuvel is blij met de komst van het actieplan. 'Veel partijen staan erachter en dat draagvlak hebben we nodig. Helemaal geen risico nemen in het leven is onmogelijk. Dan moet je bijvoorbeeld ook geen huizen bouwen in de laaggelegen gebieden langs de kust. Maar we moeten met elkaar kijken hoe we op een zo veilig mogelijke manier een duurzame energiebron aanboren. Daar hebben we nieuw beleid voor nodig.'

Glastuinbouw Nederland ziet geothermie als een onmisbaar onderdeel van de energietransitie van de glastuinbouw. Aardwarmte heeft de potentie om. na het nemen van besparingsmaatregelen, ongeveer de helft van de warmtevraag van de glastuinbouwsector in te vullen.

Minder diepe bronnen

Jules Verstraten is namens ZLTO en Glastuinbouw Nederland aangehaakt bij het Brabantse actieplan. 'We willen snel aan de slag. Daarom ligt de focus nu in onder andere Zuidoost-Brabant op minder diepe bronnen tot ongeveer 1.500 meter die makkelijker en sneller zijn te realiseren. Dit zou veel warmte moeten opleveren, waarmee een tomaten- of aardbeienteler flink op gas kan besparen.'

Op basis van de eerste bodemscans, die al zijn uitgevoerd, blijken vooral in Zuidoost-Brabant de lokale verschillen in de aardlagen groot. Daarnaast is extra bodemonderzoek nodig en moeten vaak meerdere partijen aanhaken om de investering rond te rekenen. 'Ik hoop dat dit de aanzet is om de komende jaren flink wat putten te kunnen slaan', zegt Van den Heuvel.

'Niet op één paard wedden'

Daarnaast pleit de Brabantse regiovoorzitter ervoor om 'niet op één paard te wedden'. 'We kijken ook in Zuidoost-Brabant naar mogelijkheden om waterstof in te zetten voor de sector', zegt hij.

'Daarnaast zijn in West-Brabant en Zeeland veel solitaire glastuinbouwbedrijven die hun energie de komende jaren willen verduurzamen. Zij moeten ook naar duurzame energiebronnen of misschien met de glas-voor-glasregeling verhuizen naar een gebied waar in aardwarmte kan worden geïnvesteerd.'