'Nederlandse glastuinbouw behoudt koploperspositie'

De gevolgen van de gestegen energiekosten werden in Nederland veel sterker gevoeld dan in omringende glastuinbouwgebieden. Daar zijn volgens Anne Williams van Bayer drie redenen voor. 'Allereerst zijn de concentratie en schaal van de Nederlandse glastuinbouw veel groter dan in andere Noordwest-Europese landen. Ten tweede waren de gasprijzen in Nederland voor de oorlog in Oekraïne lager dan in de rest van Noordwest-Europa. In verhouding was de klap daardoor groter.'

Vooral de hightechbedrijven overleven de transitie naar een klimaatneutrale sector

Anne Williams, hoofd beschermde teelten bij Bayer

Als derde reden geeft Williams aan dat tekorten in de Nederlandse markt vaak lokaal worden opgevangen. 'Als een glastuinder extra productiecapaciteit nodig heeft, bijvoorbeeld door een verandering in het retailcontract, benadert hij vaak de buurman. Andere Noordwest-Europese tuinbouwregio's zoeken die extra capaciteit in het buitenland.'

Williams vervolgt: 'Zo hebben de Fransen al jaren contact met Marokkaanse telers en hebben de Britten samenwerkingsverbanden met Spaanse telers. Dit back-upsysteem zorgt ervoor dat in Groot-Brittannië en Frankrijk tijdens de energiecrisis relatief minder productiecapaciteit wegviel.'

Gaan tuinders in Nederland die samenwerking richting de toekomst meer opzoeken?

'Jazeker. Dat is ook de wens vanuit de retail. Veel retailpartijen zitten er niet op te wachten met dertig verschillende partijen in gesprek te gaan voor bijvoorbeeld de inkoop van tomaten. Voor hen is het veel praktischer om zaken te doen met één partij, waaronder die dertig tomatentelers vallen. Daarbij geldt natuurlijk ook de wens om jaarrond product te kunnen leveren. Samenwerking met buitenlandse producenten maakt dat mogelijk.

'Door die toename in samenwerkingsverbanden voorzie ik een teeltverschuiving in Noordwest-Europa. Ik verwacht dat het vooral producten van een hogere kwaliteit en met een kortere houdbaarheid zijn die in de lokale markt tegen hoge energieprijzen worden geteeld. Daarbij kun je denken aan zachtfruit, zoals bessen, frambozen en aardbeien. De productie van producten van een lagere kwaliteit met een langere houdbaarheid en goede transportopties zal uiteindelijk verschuiven naar de regio's met lagere kosten.'

Verandert die ontwikkeling ook de productielocaties in Zuid-Europa en Noord-Afrika?

'Dat zien we nu al. We zien dat individuele tuinders in deze gebieden groeien. Ze investeren meer in geavanceerde technologie, nieuwe kassen en kwaliteitssystemen. Vooral in Marokko gaat die transitie hard. Verder zien we dat ook in deze regio's de wens om samen te werken toeneemt. Dat is anders dan tien jaar geleden. Toen was er een duidelijke strijd om marktpositie tussen de twee productiegebieden. Nu realiseren ondernemers zich dat we de groeiende wereldbevolking alleen kunnen voeden door samen te werken.'

Wordt het voor telers in de toekomst dan niet interessant om de productielocatie te verhuizen naar het buitenland?

'Die geluiden horen wij nog niet. Dat heeft vooral te maken met het feit dat de teelt in Zuid-Europa of Noord-Afrika nog lang niet zo efficiënt is als in Noordwest-Europa.'

Met welke ontwikkelingen moet de sector nog meer rekening houden?

'Iedereen weet dat we richting de toekomst niet afhankelijk kunnen blijven van gas. Vooral in Noordwest-Europa wordt daarom volop ingezet op de transitie naar hernieuwbare energiebronnen. Nederland is daarin koploper.

'Op korte termijn zal die transitie glastuinbouwbedrijven in Noordwest-Europa doen omvallen. Je moet dan vooral denken aan kleine familiebedrijven met één of twee medewerkers en geen opvolger. Zij hebben niet de mogelijkheid om de gevraagde investeringen te doen. Het zullen vooral de hightechglastuinbouwbedrijven zijn die de transitie naar een klimaatneutrale sector overleven.'

Om bestaansrecht te creëren is het dus essentieel om te verduurzamen en de voetafdruk omlaag te brengen?

'Ja en nee. Natuurlijk moeten we als sector aan de slag met verduurzaming, maar dat kan ook door efficiënter te werken. We telen nog altijd voor de markt. Dat betekent dat we producten moeten afleveren die lekker zijn, een goede houdbaarheid hebben en er aantrekkelijk uitzien. Verduurzaming draait niet alleen om het behalen van een milieudoelstelling. Het gaat ook om het voeden van een groeiende wereldbevolking met een landoppervlak dat niet groter wordt.

'Ik vind dat duurzaamheid de consument tot aan de keukentafel volgt. Als de consument thuiskomt en het product smaakt niet goed, dan wordt het weggegooid. Daarmee vergroten we als sector de voedselverspillingsgraad. Datzelfde geldt voor wanneer de consument een tomaat in de koelkast legt en die tomaat de volgende dag al rot is. Het behalen van milieudoelstellingen moet niet ten koste gaan van de kwaliteit van het product.

'Onder meer daarom verwacht ik dat we de komende jaren niet zozeer een fors lagere voetafdruk zien in de glastuinbouw, maar vooral een hogere productie per vierkante meter. De efficiëntie van de sector zal toenemen.'

Kan de Nederlandse glastuinbouw zijn positie als koploper in de toekomst behouden?

'Ja, ik verwacht daar voorlopig geen verandering in. Hoewel andere landen dichterbij komen, zijn zij vooral op het gebied van onderzoeksfaciliteiten nog niet zo ver als in Nederland. Veel landen zouden een moord plegen voor de faciliteiten die Nederland in bijvoorbeeld Wageningen heeft staan. Dus nee. Die koploperspositie verandert echt nog niet.'