Van PVV tot GroenLinks: BBB kan in provincies alle kanten op

Ruim een maand na de Provinciale Statenverkiezingen zijn de eerste verkenningen in de provincies afgerond. Overijssel was deze week de laatste provincie waarin werd geadviseerd over een beoogde coalitie. Daar waren de gesprekken ook later begonnen. Verkenner Fred Teeven beet op 19 maart, vier dagen na de verkiezingen, in Zuid-Holland het spits af. In Gelderland en Utrecht is de volledige beoogde coalitie nog niet bekend. Wel hebben de verkenners enkele partijen genoemd die in ieder geval kunnen gaan samenwerken.

Als het aan de verkenners ligt, zal de VVD in tien provincies meebesturen, alleen in Groningen en Friesland niet. Daar maakten de liberalen in de vorige bestuursperiode nog wel deel uit van de coalitie. In deze noordelijke provincies en in Flevoland wordt een coalitie met ChristenUnie geadviseerd. Niet opmerkelijk, want Noord-Nederland telt van oudsher relatief veel ChristenUnie-stemmers.

Hoewel het CDA flink heeft verloren na de verkiezingen, praten de christendemocraten in zes provincies toch mee over het vormen van een coalitie. In Noord-Brabant, Overijssel, Groningen, Flevoland, Noord-Holland en mogelijk ook Utrecht lijken ze buitenspel worden gezet. Dat kan leiden tot een grote verschuiving. Noord-Holland was de enige provincie waar het CDA in de bestuursperiode 2019-2023 niet op het pluche zat.

PvdA en GroenLinks

De PvdA maakte in de vorige periode nog deel uit van alle provinciale besturen. Nu lijkt het erop dat de partij in ieder geval in Noord-Brabant, Zuid-Holland, Overijssel, Groningen, Friesland, Limburg, Noord-Holland en Utrecht wordt betrokken bij de formatie. In enkele provincies wil de PvdA alleen in het college als GroenLinks ook mag meebesturen, zoals in Utrecht. Daar kwam de verkenning op slot te zitten, omdat BBB met de VVD in een coalitie wil, en de PvdA vasthoudt aan GroenLinks.

GroenLinks wordt in in ieder geval vijf provincies – Noord-Brabant, Zuid-Holland, Overijssel, Noord-Holland en Utrecht – geadviseerd als coalitiepartner. In Overijssel zou GroenLinks voor het eerst in de coalitiebanken kunnen plaatsnemen. Of de onderhandelingen tussen GroenLinks en BBB in Overijssel zullen slagen, is nog sterk de vraag. BBB Overijssel meldt op sociale media nadrukkelijk dat het een advies is van verkenners, geen BBB-idee. Volgens BBB slaat het voorstel van de verkenners naar de linkerkant uit. 'We missen mogelijk wat comfort aan de rechterzijde. We snappen dat er wenkbrauwenfronsend gekeken wordt naar GroenLinks.'

D66 liet eerder al weten niet mee te willen besturen in de provincies. Alleen in Utrecht wordt de partij door de verkenner nog genoemd om mogelijk mee samen te werken.

De SGP mag meedenken in de formatie in Zeeland, Flevoland en Overijssel. In Zeeland en Overijssel zat de SGP in de vorige provinciebesturen, in Flevoland niet. Een andere mogelijke nieuwkomer in Flevoland is de PVV. Voor het CDA is dit een reden om niet in een coalitie te willen. De christendemocraten voelen zich niet bij de partij thuis vanwege 'uitlatingen over vluchtelingen en het daarachter liggende mensbeeld'. ChristenUnie gaf te kennen dat eerst een stevig programmatisch gesprek nodig is voordat ze met PVV in een college deelneemt.

In Limburg werd PVV na BBB de tweede partij. Daar lijkt de partij buiten de boot te vallen en heeft de verkenner na de gesprekken de voorkeur gegeven aan een beoogde coalitie met SP.

Twee lokale partijen lijken met het advies van de verkenners hun opwachting te maken in de colleges, het Groninger Belang en Lokaal Brabant. Als de onderhandelingen slagen, zijn beide partijen nieuwkomers in het bestuur op de provinciehuizen. De Fryske Nasjonale Partij (FNP) lijkt voor het eerst sinds 2011 buitenspel worden gezet in de coalitieonderhandelingen.

Stikstof

Stikstof is een groot thema in de coalitieonderhandelingen. No-go's voor BBB zijn onteigenen en de stikstofdeadline van 2030. De fractie van BBB Groningen wil dat het Gronings Programma Landelijk Gebied on hold wordt gezet. Dat stelt BBB-Statenlid en landbouwportefeuillehouder Eddie van Marum. 'We gaan dit de komende weken voorleggen aan onze beoogde coalitiepartners. Het is allemaal zo verschrikkelijk onduidelijk. Wat is de status quo? Op basis van welke zaken kunnen we nu verdergaan?'

BBB Groningen vindt het bijvoorbeeld vreemd dat op 1 juli al een conceptplan van het Nationaal Programma Landelijk Gebied bij minister Christianne van der Wal voor Natuur en Stikstof moet liggen. Dat is nog voor de resultaten van de metingen in het stikstofgevoelige Natura 2000-gebied Liefstinghsbroek bekend zijn. 'Dat is een rare volgorde', constateert Van Marum.

Wolf

In Drenthe is behalve de stikstofdeadline naar 2030 en verplichte opkoop de wolf ook een no-go voor BBB. 'Wij willen dat de provincie een wolfwerend gebied wordt waar een nulstand van de wolf geldt. Dat willen we niet realiseren door het plaatsen van een hek. Dat is geen haalbare kaart en bovendien geen gezicht. Plat gezegd: dat kun je alleen bereiken door het actief afschieten waar de wolf zich ophoudt', zegt BBB-fractievoorzitter Gert-Jan Schuinder.

'Het is niet normaal dat de wolf zoveel schade aanricht', vindt Schuinder. 'Vinden we het straks ook normaal dat de lynx en bruine beer in Drenthe lopen?'