WER: 'Afname volume landbouwexport is van structurele aard'

Het prijseffect is tijdelijk, maar de volumedaling in de agrofoodexport is van structurele aard, zegt landbouweconoom Roel Jongeneel van Wageningen Economic Research (WER). Ter vergelijking: in 2021 steeg het exportvolume met ruim 4 procent en zorgde een prijsstijging van ruim 5 procent voor een groei van de exportwaarde van 9,4 procent.

'Het is voor het eerst dat het exportvolume afneemt. Dit is het gevolg van het beleid dat is gericht op extensivering en krimp', zegt Jongeneel die verwacht dat als gevolg van de stikstofaanpak het exportvolume in de komende jaren verder zal afnemen. 'We zagen deze week al een afname van het stikstofoverschot in de landbouw. Ook dat is structureel en daalt mee de krimp van het exportvolume.'

De editie 2023 van het rapport over de agrarische export van WER en het CBS, zie pdf onderaan dit artikel, meldt nog een opvallende trendbreuk. Zo behaalt niet langer de sierteelt de hoogste exportwaarde. Die positie is ingenomen door zuivel en eieren.

Historische prijzen

Oorzaak zijn de historisch hoge prijzen die voor melk en eieren worden betaald. Deze zijn onder meer het gevolg van de hoge energie- en voerkosten die boeren moeten doorberekenen. De oorlog in Oekraïne speelt hier een grote rol en ook blijft de wereldwijde melkproductie achter bij de vraag. Bij eieren zorgt de vogelgriep voor een kleiner aanbod.

'Door de 47 procent hoge melkprijs zijn zuivelproducten nu de belangrijkste factor in de groei van de exportwaarde. De krimp van de veestapel zal ertoe leiden dat ook in deze productgroep de exportwaarde zal dalen', aldus Jongeneel.

In een reactie plaatst een trotse landbouwminister Piet Adema het nieuwe exportrecord in het licht van de landbouwtransitie. Hij is ervan overtuigd dat de Nederlandse landbouw ook na de transitie naar een duurzame agrarische sector de toppositie in de wereld kan behouden.

Uitdagende transitie

'Natuurlijk verschijnen deze cijfers in de context van een uitdagende transitie naar een duurzamere landbouw. Die transitie heeft gevolgen voor de aard van onze sector en dus ook de aard van onze internationale handel', zegt Adema.

Volgens de bewindsman helpt de transitie bij het behouden van de sterke internationale positie die Nederland heeft in de landbouw. 'Met duurzamere producten winnen we economisch terrein in een veranderende wereldmarkt, met een veranderende vraag van consumenten, en dat in een betere verhouding tot natuur en klimaat. Mijn uitgangspunt is dan ook dat we een wereldwijde koploper blijven.'

Jongeneel ziet in de exportgroei in 2022 nog geen groter aandeel van landbouwproducten met een extra duurzaam label. 'Een kwart van onze export gaat naar Duitsland. Daar zitten wel consumenten die bijvoorbeeld voor dierenwelzijn extra willen betalen. In andere exportmarkten is dat lastiger te realiseren.'

Uit eigen land

De WER-onderzoeker verwijst onder meer naar Frankrijk waar de consument meer geneigd is te kiezen voor producten uit eigen land. 'Dat consumenten meer gaan betalen voor duurzame producten is wel de hoop. Maar de echte meerwaarde moet zich nog wel bewijzen.'

In voorgaande jaren werd het rapport over de Nederlandse landbouwexport met veel bombarie gepresenteerd tijden de Grüne Woche in Berlijn, hoofdstad van onze belangrijkste agrarische handels partner. Dit jaar werd voor het eerst in jaren gebroken met deze traditie. Het is niet met zekerheid te zeggen, maar het lijkt erop dat het anno 2023 niet meer past om met dit exportresultaat te pronken.

'We zijn een klein land met een zeer innovatie agrofoodsector. Die levert met deze exportcijfers een sterk staaltje af. Tegelijkertijd zien we als gevolg ook een grote milieubelasting waar we wat minder trots op zijn. Nu lijkt het wel of er een stukje verbogen schaamte is terwijl het toch een mooie prestatie is', zegt Jongeneel.