Minister Adema: Landbouwakkoord moet van hoge kwaliteit zijn

Uit zijn woorden valt op te maken dat Adema niet tevreden zal zijn met een halfslachtige uitkomst van de onderhandelingen over het Landbouwakkoord. '2023 moet het jaar worden van de oplossingen.'

De bewindsman gaat de gesprekken met onder meer de supermarkten 'open' in. Ondertussen werkt hij wel aan wetgeving die retailers kan dwingen hun assortimenten en inkoopbeleid zodanig aan te passen dat boeren een betere prijs krijgen.

Adema benadrukt consequent dat in zijn missie de boeren de belangrijkste rol hebben. Het 'samen optrekken' lijkt zijn lijfspreuk te zijn.

Over wanneer het Landbouwakkoord op tafel moet liggen, wil en kan de landbouwminister nog geen uitsluitsel geven. Het streven is eind maart, maar het kan ook april worden. 'Als we een paar weken extra nodig hebben, dan is dat zo. Daar laat ik het niet op klappen.'

Adema sprak woensdag op de ledendag van LTO Noord regio Noord. Het theater De Lawei in Drachten was met achthonderd boeren zeer goed gevuld. Voor de nog maar pasgeleden benoemde Friese minister betekende de thuiswedstrijd zijn grootste publieke optreden tot nu toe.

Ander geluid

Sinds het aantreden van Adema, dat samenviel met de publicatie van het advies van Johan Remkes, klinkt er vanuit het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) een ander geluid. De verbindende toon van de nieuwe minister heeft te maken met zijn ambitie om een einde te maken aan de polarisatie rond het stikstofdossier en de toekomst van de landbouw in Nederland.

Over dat laatste wil Adema wel een paar onwaarheden de wereld uit helpen. Deze verhalen kreeg hij buiten ook weer voor de voeten geworpen door de daar verzamelde protesterende boeren. 'Dan krijg ik buiten de vraag of het kabinet alle boeren weg wil hebben. Wat een gekke gedachte is dat. We hebben een landbouw van wereldfaam. Dat hoor ik ook in gesprekken met Europese collega's. Nederlandse boeren hebben de wereld wat te bieden en er kan hier zeker nog geboerd worden.'

Alle boeren moeten biologisch worden, is nog zo'n rondzingende mythe waar de minister zich aan stoort. 'Dat hoor ik vaak, ook in de Tweede Kamer. En nee, maar het gaat wel om een verduurzaming van de hele landbouw. En dan kun je nog steeds produceren voor de wereldmarkt. Dat moeten we ook zo houden, maar wel op een duurzame manier.'

Volgens Adema wordt het belang van innovatie hierin wat naar achteren gedreven. 'Maar ook dat maakt deel uit van de oplossingen, mits het technologisch en juridisch geborgd is. Doorontwikkelen en innoveren zitten in de toekomst van de sector.'

Het Landbouwakkoord gaat niet voor alle boeren de stip op de horizon zetten die precies zal aangeven hoe het bedrijf er in toekomst uit moet zien. Wat Adema voor ogen heeft als uitkomst van het Landbouwakkoord, is een lijst met instrumenten die boeren helpen voor hun eigen bedrijf een toekomst uit te stippelen. De keuzes daarin zijn de eerder in de kabinetsplannen genoemde transitiepaden: biologisch, natuurinclusief, intensief/hoogtechnologies, extensief/grondgebonden en multifunctioneel.

Bedrijsbeëindiging

Een transitierichting is ook het stopzetten van een bedrijf. Het kabinet realiseert zich dat 30 procent van de boeren overweegt te stoppen. Met de opkoopregeling voor piekbelasters die in april komt, hoopt het ministerie een eerste grote slag te slaan in het reduceren van de stikstofemissie uit de veehouderij.

Daarmee moet ook de belofte aan de PAS-melders worden ingelost. 'Dat is gewoon onrechtvaardig en dat moeten we oplossen', aldus Adema, die toegaf dat Nederland 'in rap tempo gejuridificeerd is'.

Na afloop van zijn 'optreden' voor de theaterzaal met boeren was de minister bereid enkele vragen van Nieuwe Oogst te beantwoorden. Want rond het Landbouwakkoord cirkelen nog wel wat vraagtekens die nadere uitleg behoeven.

Sommige organisaties zijn ontevreden omdat ze niet aan de hoofdtafel zitten. Hoe gaat u ervoor zorgen dat u het maximale draagvlak onder het Landbouwakkoord krijgt?

'Alle partijen worden goed betrokken bij het Landbouwakkoord. Het is niet zo dat dit betekent dat alle partijen aan de hoofdtafel moeten zitten. Er komen zijtafels waar we vanuit de hoofdtafel serieus mee in gesprek gaan. Iedereen die mee wil doen vanuit de agrarische sector, maar ook ketenpartijen, moeten een plek krijgen aan een van de tafels.'

Natuurorganisaties praten ook mee. Bij boeren proef je daar toch weerstand tegen. 'Moeten natuurorganisaties meepraten over de toekomst van mijn bedrijf?', hoor je dan.

'Ja, maar ik spreek sommige landschapsbeheerders die met boeren langjarige afspraken willen maken over pacht of agrarisch natuurbeheer. Tot nu toe gaat dat nog op vrij korte contracten, maar we moeten naar die lange termijn toe. Want dat hebben we nodig voor een langer toekomstperspectief.

'Dus dat soort gesprekken moeten we juist voeren, want die organisaties hebben wat te bieden.'

Uit die hoek komen dus wel bijdrages. Is er al wat toegezegd vanuit de retail?

'Ik heb al wel met ze gesproken. We gaan straks aan de hoofdtafel vragen wat we graag van hun zien en daar mogen ze over nadenken. Ondertussen ga ik wel een pakket maatregelen klaarzetten, voor als het niet lukt om tot afspraken met ketenpartijen te komen.'

De Tweede Kamer pleit voor het bijmengen van duurzame producten bij gangbare producten. Dit moet het verdienmodel ondersteunen. Is dat iets om wettelijk af te dwingen?

'Het is een interessant idee en misschien wil de sector dit ook wel. Hoe we dat gaan uitvoeren, gaan we in het Landbouwakkoord bespreken. Dit soort afspraken moet je wel regelen in wetgeving.'

Ligt de grootvee-eenheden (GVE)-norm voor grondgebondenheid ook op tafel?

'We praten al heel lang over grondgebondenheid. Dat is ook een deel van de oplossing om naar die grondgebondenheid te komen. En daar hoort een GVE-norm bij. Maar we moeten daar ook niet alles van verwachten. Want bij verduurzaming draait het ook om mestbeleid en gewasbescherming. Het is een pakket van maatregelen dat daar uiteindelijk aan gaat bijdragen.'

In de zaal zaten veel veenweideboeren. De animo om massaal lisdodde te telen lijkt niet groot. Hoe gaat u die markt aanboren?

'Als ik meer met lisdodde zou kunnen verdienen dan met het melken van koeien, dan wist ik het wel.

'Ik ben met minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening in gesprek om te kijken of we in het bouwbesluit normeringen kunnen opnemen voor een percentage van bijvoorbeeld biobased producten, zoals bij isolatie. Maar er is veel meer mogelijk. Als we de bouw dwingen daarmee aan de slag te gaan, komt het uiteindelijk ook bij de boeren terecht.'

U vertelde dat er wat de derogatie betreft geen weg terug is, die is Nederland kwijt. U ziet wel een oplossingsrichting in renure, de EU-benaming voor kunstmestvervangers. Daarvoor moeten we wel onze positie in Europa versterken, zegt u. Hoe gaat u dat doen?

'Wij hebben een stevige permanente vertegenwoordiging in Europa met deskundige mensen. Het gaat daar niet alleen om de formele vergaderingen, maar ook om de relaties. Ik ben bezig die aan te knopen met heel veel mensen in Europa. Gewoon door te kijken hoe we elkaar kunnen vinden in gezamenlijke belangen.

'En dat is nodig. Dat we het verhaal van Nederland vertellen. Dat we een complex en dichtbevolkt land zijn met een stikstofprobleem waar de landbouw zijn positie in mag hebben. Dat moeten we blijven uitleggen.

'Renure wordt door sommigen gezien als een nieuw geitenpaadje, maar ik zie het als de toekomst van de mestverwerking. Ook Eurocommissaris Frans Timmermans is enthousiast. Het zal nog wat tijd vergen, maar ik verwacht dat we het voor elkaar gaan krijgen.'