Rabobank verwacht harde prijsonderhandelingen foodsector

Nederlandse producenten geven bij de bank aan dat de verkoopprijs zo'n 10 tot 20 procent omhoog moet om de gestegen kosten te dekken. Die stijging komt bovenop de ruim 20 procent prijsverhoging die voedingsmiddelenfabrikanten tot en met eind oktober al doorvoerden. Volgens Rabobank komt er voorlopig geen einde aan de prijsstijgingen in de supermarkt.

Sinds de zomer van 2021 zagen voedingsmiddelenproducenten vrijwel alle kostenposten oplopen. Het begon met hogere prijzen voor energie en transport. Deze prijsstijgingen werden onder andere veroorzaakt door geopolitieke spanningen, ontregeld containervervoer, een mismatch tussen vraag en aanbod door een onverwacht vraagherstel na corona en tegenvallende oogsten door weersomstandigheden in de oogstgebieden.

De impact van de oorlog in Oekraïne kwam daar vanaf februari bovenop, waardoor de gemiddelde kostenbasis van voedingsmiddelenproducenten nog verder klom. Energieprijzen gingen door het dak, maar ook de prijzen van agrarische grondstoffen als graan, oliezaden, voermais en kunstmest stegen. Als direct gevolg hiervan werden onder meer vlees, zuivel, meel en suiker duurder, maar liepen ook de prijzen voor andere energie-intensieve grondstoffen als verpakkingsmaterialen hard op.

Grondstoffenmarkt lijkt afgekoeld

De afgelopen maanden lijken de wereldwijde energiemarkt en veel grondstofmarkten enigszins afgekoeld te zijn. Onder andere omdat marktpartijen vrezen dat de hoge consumentenprijsinflatie en naderende economische recessie de toekomstige vraag zullen drukken. De prijzen van de belangrijkste agrarische grondstoffen als mais, soja, palmolie en suiker zijn al gedaald, net als de gasprijs. Toch ziet Rabobank dat de kosten voor de gemiddelde voedingsmiddelenproducent nog steeds oplopen.

Rabobank ziet vier redenen voor de oplopende kosten:
1. Wereldmarktprijzen noteren vaak in dollars. De Amerikaanse dollar is ten opzichte van de euro in de afgelopen vijftien maanden in waarde gestegen. De wereldmarktprijs in dollars is gedaald, maar daar merken Europese producent niet veel van;

2. Vertraging in kostenverhoging door lopende leveringscontracten. Deze lopen normaal zo'n zes tot achttien maanden. De ontwikkelingen in de marktprijs hebben dan op korte termijn niet of nauwelijks invloed op de inkoopprijs. Als de grondstofprijs op een hoger niveau blijft, wordt de producent bij de eerstvolgende contractonderhandelingen alsnog met de hogere inkoopprijzen geconfronteerd;

3. Indirecte energiekosten komen met vertraging binnen. Veel halffabricaten als meel, suiker, zout of sojameel en verpakkingsmiddelen, zoals glas, karton en blik, kennen een hoge energie-intensiteit. Ook voor deze ingrediënten, halffabricaten en verpakkingen geldt dat ze vaak op contractbasis worden afgenomen. Hogere energiekosten worden veelal met vertraging aan voedingsmiddelenproducenten in rekening gebracht. Hierdoor lopen de inkoopkosten nog steeds op;

4. Hogere consumentenprijsinflatie betekent hogere looneisen. Begin 2022 liepen personeelskosten al op door schaarste op de arbeidsmarkt. De stijging van de loonindex is de afgelopen maanden versneld door de roep om de oplopende inflatie te compenseren. Recent afgesloten cao's, zoals bij Ikea, Hema en ProRail, laten per 1 januari 2023 (of eerder) salarisverhogingen van zo'n 9 tot 11 procent zien. De looneisen van vakbonden voor volgend jaar liggen met 14,3 procent nog wat hoger.

Structureel probleem

Rabobank verwacht dat de hoge energieprijzen en de schaarste aan personeel en materialen de komende jaren in vrijwel alle sectoren een structureel probleem blijven. Daarnaast moeten bedrijven mee in de klimaat- en energietransitie en ook dit vereist een lange adem. Al deze factoren zullen de groei in de sectoren beperken, in ieder geval de komende twee jaar. Voor de land- en tuinbouw betekent dit dat de sector op zoek moet naar een nieuw evenwicht tussen prijs en kosten.