Jasper Roubos: 'POC-tour moet aardappelteler over de streep trekken'

Donderdagavond was de negende van de in totaal zestien bijeenkomsten van de POC-tour. Ditmaal voor telers op de Zuid-Hollandse eilanden. Doel van de telersbijeenkomsten in november en december onder de noemer POC-tour is om bewustwording bij akkerbouwers te creëren over de kostprijs en ze aan te sporen POC-lid te worden.

De producentenorganisatie telt nu circa vierhonderd leden. De bedoeling is om tot het eind van dit jaar door te groeien naar achthonderd leden. 'Dat is ambitieus, maar in onze ogen wel haalbaar', denkt Johan van der Eijk, POC-secretaris en akkerbouwer in de Hoeksche Waard.

Ledenaantal moet richting 1.200

Volgend jaar zou het ledenaantal op moeten lopen richting 1.200. Eind 2023 bepaalt het bestuur of de POC een 'go' of 'no go' wordt. Van der Eijk meldt dat tot nu toe bij elke avond 100 procent van de aanwezige telers zich aansloten bij de POC, voor zover ze nog geen lid waren. Van de 25 aanwezigen donderdag in Zuid-Beijerland zaten er vijf POC-leden in de zaal. 'Opvallend is dat de meest kritische mensen in de zaal ook lid worden of al lang lid zijn.'

De POC is een door de regering erkende producentenorganisatie en valt buiten de kartelwetgeving. De beweging wil met de bundeling van telers de regie op de aardappelmarkt terugkrijgen en een gelijkwaardige partner in de keten zijn. De POC wil namens de leden aan tafel zitten bij de contractonderhandelingen, om te pleiten voor betere prijzen.

De kostprijs van de boer zou immers de basis moeten zijn voor de totstandkoming van een contractprijs, maar juist de teler is nu de sluitpost. Iedere schakel in de keten rekent een bepaalde marge, behalve de teler.

Bovenin de keten meeste ruimte

'Het wordt hoog tijd om die marge af te dwingen', vindt POC-voorzitter Roubos, zelf aardappelteler in de Noord-Hollandse Haarlemmermeer. Daarin is volgens hem aan de bovenkant in de keten de meeste ruimte. 'Daar zit het meeste geld. Je moet het zoeken bij de retail, verwerkers of de handel. Het heeft geen zin om met bedrijven aan de onderkant van de keten, dus de loonwerker of het mechanisatiebedrijf, te onderhandelen en op die manier deze partijen uit te melken.'

Volgens Roubos zetten telers hun handtekening te snel onder nieuwe contracten. 'Fritesverwerkers zoeken de ruimte op, omdat wij ze die ruimte geven. Die inkoper aan de keukentafel komt aardig over, maar deze personen zijn er op uitgezocht en getraind. Daar is allemaal over nagedacht. Wees daar alert op. De inkopers stellen zich kwetsbaar op en regelen ondertussen dat al een groot deel van de komende oogst voor het poten is vastgelegd. Helaas heeft ook niet iedere teler zijn kostprijs scherp op het netvlies.'

'We moeten af van meeleveren'

De POC-voorzitter benadrukt dat het cruciaal is om niet te veel volume op voorhand vast te leggen bij afnemers. Daarbij gaat het vooral om aardappelen die met contracten worden meegeleverd voor de dagprijs. 'Dat is geen vrije handel. We moeten af van dat meeleveren.'

De POC mag tot 80 procent van het aanbod organiseren, omdat de agrarische producentenorganisaties in 2018 uit de Europese kartelwet zijn gehaald. Dat betekent dat de POC ook mag sturen op arealen of opkoopregelingen optuigen als dat nodig is. Momenteel valt 10 procent van de Nederlandse consumptieaardappelen onder de vrije markt, wordt 20 procent meegeleverd met contracten en is 70 procent van het aanbod gebonden aan een vast contract.

Vrije handel is volgens Roubos belangrijk, omdat dat nog altijd het niveau van contractprijzen bepaalt. Maar voor een goede prijsvorming is voldoende volume vrije aardappelen nodig. '10 procent is veel te weinig.'

10.000 euro per hectare

De POC rekende eerder al uit dat de aardappelteelt in 2023 gemiddeld genomen 10.000 euro per hectare gaat kosten. Daarin zijn nog niet eens beregeningskosten meegenomen. Ervan uitgaande dat beregenen bijna standaard is, betekent dat de kosten nog hoger zijn.

Tarwe is een interessant alternatief voor fritesaardappelen, bleek eerder al uit een berekening van het break-evenpunt tussen tarwe en aardappelen door kostprijsexperts van POC. Bij een tarweprijs van 320 euro per ton levert dit gewas hetzelfde rendement op als contractaardappelen op levering in april.

Roubos: 'De risico's van de tarweteelt zijn een stuk kleiner. Daarbij is het gewas beter voor de bodem dan aardappelen.' De kostprijsberekening maakt volgens de POC duidelijk dat er iets moet veranderen in de aardappelketen. Een substantiële contractprijsverhoging is nodig om de aardappelteelt in de benen te houden. Concreet betekent dit volgens de organisatie een verhoging van de contractprijs voor april met 70 euro tot 252 euro per ton.

Tarweteelt als goede vervanger

Uit een peiling onder de aanwezige telers donderdag in Zuid-Beijerland blijkt dat acht ondernemers de tarweteelt zien als een goede vervanging van een aardappelcontract. Veertien telers houden vast aan het bouwplan ongeacht de aardappel- of tarweprijzen. Slechts zes van de 21 akkerbouwers zijn tevreden over het teeltrendement van aardappelen over de afgelopen vijf jaar. Vijftien telers zijn ontevreden.

Ook vinden de Zuid-Hollandse aardappeltelers dat de aardappelketen ongezond in elkaar zit. Er is weinig marktwerking en de overige ketenpartners gaan er met de winst vandoor. Akkerbouwers vinden dat de totstandkoming van de dagprijs niet op een eerlijke manier gebeurt. De inbreng van transacties wordt verzorgd door de industrieën zelf. Dat is volgens hen een conflicterend belang.

Echter vindt ook een deel van de aanwezigen dat telers het ook zelf compleet laten liggen door geen transacties te melden bij beurzen. Dat kan bij de Landbouwbeurs Noord en Centraal Nederland (LNCN) in Emmeloord of bij de landbouwbeurs in Goes. De vrije marktprijs krijgt vorm door de notering van Potato NL.