Topsector: veel raadsels inhoudsstoffen groente en fruit nog onopgelost

Vanuit Topsector Tuinbouw en uitgangsmaterialen hebben dertien bedrijven en drie kennisinstellingen zich vier jaar lang gebogen over vraagstukken rondom de gezondheidswaarden van groente en fruit en het effect van tomaten, kool of bessen op het lichaam.

'De waarde van gezonde groente en fruit is alleen maar gegroeid als gevolg van de coronapandemie, de voedselcrisis vanwege de oorlog in Oekraïne en de stikstofcrisis', trapte projectleider Herman Peppelenbos de bijeenkomst af. Hij is lector Groene Gezondheid aan de HAS green academy.

Welvaartsziekten

Juist groente en fruit lijken een belangrijke sleutel in de strijd tegen welvaartsziekten, zoals diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Op de eerste plaats omdat mensen groente en fruit inruilen voor ongezonde voeding en ten tweede vanwege de specifieke inhoudsstoffen, zoals lycopeen in wortel en tomaat.

De onderzoekers die het project opstartten, zagen ook een aantal obstakels: de metingen naar inhoudsstoffen zijn duur, erkende gezondheidsclaims lijken kansloos en de variatie in voedingswaarde is groot. Docent-onderzoeker Tamara Verhoeven, werkzaam op de HAS green academy, zette samen met de projectpartners in op het gebruik van snelle, betrouwbare en betaalbare meetmethodes om de hoeveelheid inhoudsstoffen in kaart te brengen.

'Het is voor ons echt meten is weten', meldde ze. 'We hebben als eerste de extractiemethode verbeterd waarmee we de inhoudsstoffen isoleren. Daarnaast hebben we gebruikgemaakt van de snelle meetmethode Near Infrared Spectroscopy, waarmee we met behulp van licht de hoeveelheid lycopeen meteen meten in verse groente.'

Lycopeengehaltes

Een van de voornaamste conclusies uit de metingen is dat zelfs binnen de groep tomaten gehaltes aan lycopeen sterk uiteenlopen. Niet alleen tussen rassen als pruimtomaat of de veel duurdere en veel lycopeen-rijkere kleine kerstomaatjes. Als gevolg van verschillende teeltwijzen en omstandigheden in de kas varieert het aandeel nuttige inhoudsstoffen ook al sterk binnen rassen. Om nog maar te zwijgen over de effecten van het bereiden van groente.

De focus in het topsectorproject lag op fytonutriënten, oftewel voedingsstoffen die een plant zelf produceert. Het gaat om stoffen als anthocyaninen die onder andere in blauwe bessen zitten, carotenoïden in bijvoorbeeld wortel en glucosinolaten die in koolsoorten als broccoli zitten. De stoffen zijn antioxidanten en kunnen schade in lichaamscellen voorkomen die ontstaat door oxidatie. Of ze spelen een rol bij het tegengaan van chronische ontstekingen vaak in de aanloop naar welvaartsziekten.

Hidde van Steenwijk, promovendus aan het Food Claims Centre Venlo, ontwikkelde de afgelopen tijd een model van een innovatieve methode om in korte tijd de gezondheidseffecten van groente en fruit gerelateerd aan ontstekingen in het lichaam te bepalen. 'Gezond eten gaat vaak gepaard met gezond leefgedrag', gaf hij aan. 'Daarom wilden we op zoek naar het oorzakelijke verband, dus de echte effecten van de inhoudsstoffen.'

Gezond eten werkt als sporten

Proefpersonen kregen in twee sessies zowel gezonde producten als een ongezonde calorierijke drank, Daarna zijn urine- en bloedmonsters genomen. Volgens Van Steenwijk zijn de kortetermijneffecten meetbaar en daarmee het prille begin van veel welvaartsziekten. 'Gezond eten werkt ongeveer hetzelfde als sporten; je bouwt conditie en bij voeding dus weerstand op.'

Ook de langetermijneffecten zijn voor Van Steenwijk helder. 'Al zijn we nog bezig met het onderzoek en is lang niet alles voor ons duidelijk.' Daarmee kwam op de Brightlands Campus Greenport ook de kritiek vanuit de aanwezige tuinders boven tafel. Panellid en tuinbouwondernemer Rob Baan verbaasde zich erover dat het project een 'slotsymposium' heet. 'We staan pas aan het prille begin en moeten echt snel en samen aan de slag. In een land als Japan zijn ze al veel verder met inhoudsstoffen.'

Vanuit de zaal reageerde de Limburgse teler Toon Janssen, oprichter van Tasty Tom. 'Ik zie al heel veel jaren onderzoek naar inhoudsstoffen. Waarom wordt er niet meer samengewerkt met andere kennisinstellingen en doorgepakt op alle beschikbare informatie?'

Nieuwe vragen gerezen

Voedingswetenschapper Alie de Boer van Maastricht University concludeerde dat 'de afgelopen jaren vragen zijn beantwoord, maar dat er veel meer nieuwe zijn gerezen'. 'Zeker als je bedenkt dat we veel meer stoffen van veel meer groente en fruit in beeld willen hebben en ook de effecten willen begrijpen die combinaties van stoffen in het lichaam hebben, dan hebben we nog een lange weg te gaan.'

Lector Peppelenbos toont zich na vier jaar onderzoek tevreden. 'Met de resultaten kunnen we een bijdrage leveren aan het gezond houden van mensen. Daardoor verminderen welvaartsziekten, gaan ziektekosten omlaag en krijgen mensen een gezondere levensstijl.'