Lignest overkappen beter voor big en kosten

Minder ventileren zodat er geen warmte verloren gaat bespaart energie, maar levert flinke gezondheidsrisico's op door een slechtere luchtkwaliteit en een te warme omgeving. Een lagere voeropname, lagere groei en slechtere voerconversie zijn het gevolg.

De 'winst' van lagere energiekosten gaat dan dubbel en dwars verloren, stellen dierenarts Josine Gelauf van Healthy Climate Monitor en onderzoeker Anita Hoofs van Wageningen University & Research. Klimaatdeskundige Peter van der Voorst onderschrijft dit, maar ziet dat er vaak toch te weinig wordt geventileerd.

Kooldioxide, ammoniak en vocht

Bij te weinig ventileren lopen de concentraties kooldioxide, ammoniak en vocht op. Ze komen boven de gewenste waardes van drieduizend deeltjes per miljoen kooldioxide en twintig deeltjes per miljoen ammoniak en de vochtgehaltes lopen op tot boven de grens van 75 procent relatieve luchtvochtigheid.

Bovendien gaan biggen of vleesvarkens niet op de dichte vloer liggen als het te warm is en bevuilen ze de dichte vloer, wat tot nog meer ammoniakuitstoot en stof leidt.

De gezondheid van de varkens heeft dan ook flink te lijden onder een te laag ventilatieniveau. Ammoniak, andere mestgassen en stof leiden tot aangetaste luchtwegen, waardoor ziektekiemen meer kans krijgen. Dat leidt tot luchtwegproblemen en meer afgekeurde longen. De hoge concentraties schadelijke stoffen zorgen voor stress. Dat is dan weer een trigger om te gaan oor- en staartbijten.

Afdekken betere optie

Wat beter is voor de biggen in het kraamhok en in de eerste weken na spenen, is het creëren van een microklimaat met hulp van een afdekking boven het biggennest. 'Dat is beter voor de biggen en de zeug', zegt Gelauf. 'De biggen hebben het warm genoeg en de zeug koel genoeg, want de streefwaarde voor de ruimtetemperatuur kan omlaag.'

Zeugen kunnen dan een kilo of meer per dag extra voer opnemen, meer melk produceren en blijven beter in conditie. Daarbij is zeugenmelk een goedkopere voedselbron voor biggen dan extra melk of voer.

Flappen aan klep

Bij het afdekken van een biggennest in de kraamstal is het volgens Hoofs nodig om flappen van minimaal 10 tot 15 centimeter aan de klep te maken. 'Anders gaat de warmte te snel onder de klep vandaan en is het effect van de afdekking te klein.'

Met een goed ontworpen afdekking kan de temperatuur in de kraamstal omlaag. Bij werpen blijft de gewenste instelling hetzelfde als zonder afdekking: 23 graden. Na een week is de omgevingstemperatuur afgebouwd naar 18 graden, terwijl zonder afdekking 20 graden nodig is. In het biggennest op de werpdag is een temperatuur van 33 tot 35 graden wenselijk. Die kan naar 29 tot 31 graden op dag 7 en 23 tot 26 graden op dag 25.

Vengsysteem

De temperatuur van het biggennest is automatisch regelbaar met bijvoorbeeld een Vengsyteem. De leverancier heeft berekend dat een klep alleen 25 procent energie bespaart. Met het Vengsysteem is dat 60 procent, ofwel 500 kilowattuur. Bij 10 cent per kilowattuur levert dat 50 euro per jaar op en nog eens 9 euro op ruimteverwarming.

Door het warme biggennest en de hogere melkproductie van de zeug daalt de uitval met anderhalve big per jaar. Daarnaast werpen de zeugen één big per jaar meer. Dat levert jaarlijks 74 euro op. De investering van 213 euro per nest is daarmee in 1,6 jaar terugverdiend en met de huidige energieprijzen nog sneller.

Dagelijks 1,80 euro verlies

Ook zonder een hoge investering is geld te verdienen door de warmtelamp in de kraamstal niet langer aan te laten dan nodig is. Een lamp van 150 watt verbruikt dagelijks 3,6 kilowattuur. Bij 10 cent per kilowattuur kost dat 36 eurocent. Bij 50 cent per kilowattuur is dat al 1,80 euro per dag, ofwel bij honderd kraamhokken 180 euro voor iedere dag dat de lamp te lang aanblijft.

Ook zijn er halveringsschakelaars waarmee de lamp de helft van de energie verbruikt. Door goed naar het gedrag te kijken, is snel te zien of de biggen het te warm hebben. De lamp kan dan op de halve stand of helemaal uit.

Wat dit betreft is vloerverwarming in het biggennest een nadeel. Die kan vaak alleen per rij of per afdeling aan of uit. Daarbij heeft vloerverwarming in het biggennest zonder isolatie aan de onderzijde volgens Van der Voorst wat betreft energiebesparing en microklimaat veel minder effect. De warmte komt dan toch in de afdeling waardoor de temperatuur hoger is of er meer geventileerd moet worden.
Als het kan, is het zeker aan te raden om nog achteraf de onderzijde te isoleren.

Gespeende biggen

Ook bij gespeende biggen is een afdekking interessant als energiebesparende maatregel. Ruimteverwarming is dan volgens de onderzoeker veel minder nodig. Belangrijk is wel dat die afdekking omhoog kan, want na een week of drie hebben de biggen die niet meer nodig.

In Denemarken worden temperatuurgestuurde biggennesten achter in het hok vaak toegepast. Met de dichte vloer in het midden van het hok is het toepassen lastiger.

Rubber matten

Bij gespeende biggen met een volledige roostervloer is het een optie om een deel van de vloer dicht te leggen met rubber matten om zo een biggennest te creëren. De ruimtetemperatuur zou hierdoor naar beneden kunnen.

Voor een goed inzicht is het aan te raden om voor en na aanpassing van het klimaatsysteem te controleren of het gedrag van de dieren nog gewenst is. Daar zijn meerdere opties met camera's voor.