Boeren in spe smachten vooral naar snelle duidelijkheid

Het succesvolle TV-programma College Tour met presentator Twan Huys, waar studenten vragen kunnen stellen aan prominenten als Bill Gates en Neelie Kroes, heeft inmiddels ook een agrarische tegenhanger: College Boer. Initiatiefnemer Nieuwe Oogst ontving Staghouwer en Lemkes-Straver op HAS Den Bosch. Wat hebben jongeren nodig om boer te kunnen worden, vroeg moderator en Nieuwe Oogst-hoofdredacteur Esther de Snoo zich in de inleiding af.

Anders dan bij College Tour, dat is bedoeld om jongeren te inspireren, zijn de circa zeventig HAS-studenten en enkele leden van het Brabants Agrarisch Jongeren Kontakt in deze aflevering van College Boer duidelijk niet gekomen om minister Staghouwer te bewonderen. Maar om hem te confronteren met hun zorgen en frustraties over hoe de overheid nu omgaat met de agrarische sector. En wellicht ook om iets te leren over hoe hij als bewindspersoon denkt en handelt.

De eerste jonge vragensteller gooit maar gelijk de knuppel in het hoenderhok: 'Het lijkt wel of u minister tegen landbouw bent. Het is nu totaal niet zeker meer of ik of mijn medestudenten hier nog boer kunnen worden. Als je de helft van je koeien weg moet doen, kun je toch geen bedrijf meer houden?'

Staghouwer verwijst naar de gebiedsprocessen, waar volgens hem wordt bepaald welke bedrijven waar nog inpassen. 'Maar ik wil geen mooi weer spelen. In bepaalde gebieden wordt het gewoon heel erg moeilijk om door te boeren zoals het al jaren gebeurt. Uiteindelijk moeten het kabinet en de provincies tot een model komen dat werkbaar is.'

'Ik wil best investeren om aan milieumaatregelen te voldoen, maar zeg me welke en geef me de garantie dat het de juiste keuze is voor de komende tien jaar', hield een van de studenten Staghouwer voor. Die zegde toe na de zomer te komen met een concretere invulling van het beleid. En hij drong erop aan in gesprek te gaan met de provincies.

Staghouwer stelt verder dat hij geen blauwdruk op de sector wil leggen. Er is een 'gereedschapskist' met regelingen en een smak geld, 24,3 miljard euro. Maar wat daarmee gebeurt, moet de sector samen met andere gebiedspartijen zelf uitmaken, benadrukt hij. Dat is onbevredigend voor zijn gehoor en het lijkt een excuus om niet al te concreet te zijn.

Er worden nog tal van kritische vragen gesteld en er klinken verwijten. 'Waar was u in de afgelopen maanden? Waarom was u niet bij de protestbijeenkomst in Stroe?' Soms lijkt het ook een sollicitatiegesprek: 'Bent u wel de juiste persoon op de juiste plek?'

Emoties lopen hoog op

Jongerenorganisaties als NAJK en BAJK maken zich grote zorgen. De emoties onder hun leden lopen soms hoog op. Woede, frustratie en onzekerheid voeren de boventoon. 'Onze leden zijn zoekende naar wat nog wel en wat niet meer kan. Ze hebben steun nodig omdat ze niet weten hoe hiermee om te gaan', zegt BAJK-voorzitter Gerben Boom.

Boom stelt vast dat alle onrust en onzekerheid leiden tot stagnatie in bedrijfsfinanciering en -opvolging. 'De eersten die het proces van bedrijfsovername hebben gestopt, hebben zich al gemeld.'

Lemkes-Straver zegt de onrust onder de jongeren te begrijpen. 'Het is nu zo moeilijk om boer te zijn, je moet echt stevig in je schoenen staan.' Brabant werkt aan een actieplan om jonge boeren te helpen hun koers te bepalen en er komen gesprekstafels.

Staghouwer is duidelijk ook gekomen om wat zaken recht te zetten. Zo noemt hij het een misverstand dat er geen toekomst meer zou zijn voor de land- en tuinbouw. 'Er wordt voortdurend gesproken over grootschalige uitkoop en over het einde van de agrarische sector. Dat is niet het geval. Er is toekomst voor boeren en tuinders. Maar dat het anders gaat worden, is zeker. We zijn tegen grenzen aangelopen en die zijn heel hard.'

De minister heeft het dan over milieugrenzen, dierenwelzijn, zoönosen, klimaatverandering. En over derogatie: 'We zijn al jarenlang het slechtste jongetje van de klas waar het gaat om waterkwaliteit en de normering voor uitspoeling. De deadline daarvoor is net als bij de klimaatdoelstellingen hard: 2027. Dat halen is niet makkelijk, maar het moet.'

HAS-student Quincy Schoenmakers maakt zich druk over het eenzijdige beeld dat wordt geschetst: 'Waarom moet de landbouw veranderen en wordt niet verteld wat andere sectoren moeten doen? Het gaat alleen maar over de landbouw en niet over de vliegtuigen, auto's en industrie. Het bevolkingsaantal stijgt en het aantal dieren neemt af.'

'Alle sectoren dragen bij'

Staghouwer benadrukt dat alle sectoren bijdragen aan stikstofreductie en klimaatmaatregelen. 'En even heel praktisch: als de luchtvaart wordt aangesproken op geluidsnormen, heeft dat ook effect op stikstof. We weten welke industrieën vervuilend zijn en die worden ook aangesproken. Alleen is de uitstoot van de agrarische sector nogal hoog. Daar moet nog een stevige slag worden geslagen.'

Ook de jonge melkveehouder Arie van Eck uit het Utrechtse Everdingen maakt zich zorgen: 'Wanneer komt u als minister eens met een proactief beleid voor de boeren? Kom met concrete plannen, kom met toekomstperspectief.' Hij wijst naar zijn medestudenten. 'Dit is de sector die hier staat. Kom daar met een toekomst voor.' Luid applaus volgt.

'Ik mis praktische handvatten van minister'

Daniëlle Verdoold (19) uit het Zuid-Hollandse Giessenburg heeft het regelmatig met haar vriend en ouders over haar toekomst als boer. 'Mijn ouders adviseren me om door te gaan met mijn toekomstdroom en mijn ogen open te houden. Hun advies volg ik zeker op.'

Het is voor Verdoold niet de vraag of ze melkveehouder wil worden, maar hoe. 'Mijn doel is om samen met mijn vriend die thuis ook een melkveehouderij heeft, een bedrijf te runnen dat goed draait. Misschien wil ik er iets naast doen, zoals een boerderijwinkel of kinderfeestjes. Dat gaat ons lukken. Onzeker is nog op welke manier we kunnen boeren. We weten nog niet waar we aan toe zijn.'

Het gesprek met landbouwminister Henk Staghouwer heeft de tweedejaarsstudent veehouderij aan HAS Den Bosch onzekerder gemaakt. 'Hij kon ons geen duidelijkheid geven. Ik had gehoopt dat we handvatten zouden krijgen wat we praktisch kunnen doen.'

Volgens Verdoold hebben boeren vooral toekomst als ze er samen voor gaan. Hierbij is protest niet alleen belangrijk, maar ook overleg, stelt ze. De student oriënteert zich op een stage bij NAJK of LTO. 'Via belangenbehartiging kun je je stem goed laten horen.'

'Naar het buitenland gaan is een optie'

Janiek Derix (22) uit het Brabantse Asten gaat na de zomer diergeneeskunde in Antwerpen studeren. 'Ik neem een risico. De opleiding duurt zes jaar. Dan zijn er waarschijnlijk veel minder boeren. Maar ik wil dit graag doen.'

Derix studeerde onlangs af als toegepaste bioloog aan HAS Den Bosch. Ze werkt op een melkgeitenhouderij.

De Brabantse groeide op op een kalkoenenbedrijf. Haar ouders hadden een wormenkwekerij en verwerken nu insecten. 'Er zijn veel spanningen in boerengezinnen. Zij zitten met hun handen in het haar. Ze hebben vaak veel geïnvesteerd. Daar maak ik mij veel zorgen over.'

In de politiek wordt veel gepraat, maar weinig gezegd, merkt Derix. 'Ik vraag me af of landbouwminister Henk Staghouwer daadwerkelijk beseft wat voor impact zijn plannen op de sector hebben.'

Het stikstofbeleid gaat ook de periferie treffen, weet Derix. 'Dat wordt soms onderschat. Er zitten veel bedrijven aan boerenbedrijven vast. Die hoeven misschien niet zo te investeren, maar het raakt ze wel. Ik zal het ervaren. Als ik niet in Nederland veearts kan worden, dan kan ik altijd nog naar het buitenland.'

'Boeren hebben het altijd nog overleefd'

Joris van Hooft (22) uit het Brabantse Haaren wil na zijn studie Dier- en Veehouderij aan HAS Den Bosch aan de slag in de varkenshouderij. 'Van jongs af aan roep ik al dat ik boer wil worden. Nu twijfel ik of er voldoende werk is in de krimpende sector.'

Zijn droom is om een varkenshouderij te beginnen. 'Dat wordt lastig omdat we thuis geen bedrijf hebben. Mijn passie ligt echt bij varkens. Ik werk al sinds 2016 op een zeugenbedrijf. Ik doe daar alles.'

Van Hooft ziet de wereld om zich heen veranderen. 'Op school wordt ons verteld dat we daar meer rekening mee moeten houden, dat we voor de wensen van de consument ondernemen.'

Hij zegt dat hij heeft geluisterd bij de demonstraties bij het provinciehuis en in Stroe. 'In eerste instantie vond ik landbouwminister Henk Staghouwer een sympathieke man. Nu twijfel ik of hij de juiste man op de juiste positie is', aldus Van Hooft.

'Soms vraag ik me af of ik de goede keuze heb gemaakt. Aan de andere kant ben ik positief. Er is al zoveel veranderd in de sector. Boeren hebben het altijd nog overleefd. Varkenshouders draaien er hun hand niet voor om om zich aan te passen. Als ik kijk naar de groeiende animo voor de BBB, dan houd ik hoop.'