Areaal Duin- en Bollenstreek op peil, aanpak tegen het licht

De herstructurering van het buitengebied van de Duin- en Bollenstreek vertraagt aanzienlijk, meldde Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) vorige week in haar jaarverslag over 2021. De organisatie stelt daarin dat ze de evaluatie van de Intergemeentelijke Structuurvisie Greenport Duin- en Bollenstreek (ISG) afwacht en noodgedwongen een pas op de plaats maakt.

Vooral het uitblijven van planologische medewerking aan beoogde bouwlocaties voor greenportwoningen zet de financiering van de reconstructie op dit moment onder druk. Daarom moet GOM de activiteiten afbouwen en die situatie kan nog enige jaren duren. 'Het is nu aan de gemeenten en onze aandeelhouders om keuzes te maken over de toekomst van de streek, de greenport en deze organisatie', schrijft GOM-directeur Onno Zwart in het jaarverslag.

De herstructurering van de traditierijke bollenregio betekent in de praktijk veel gepuzzel en geschuif op de vierkante meter. Verouderde en landschappelijk ongewenste bedrijfsgebouwen en erven worden opgeruimd en veelal omgezet in nieuw open teeltareaal. Her en der wordt tweedeklas bollengrond opgewaardeerd tot eersteklas, soms ter compensatie van verloren teeltgrond elders. Verder werkt GOM aan de realisatie van opvanglocaties van bedrijven en de ontwikkeling van bouwlocaties voor greenportwoningen. Er zijn honderden, vaak kleinschalige locaties mee gemoeid.

De ontwikkelingsmaatschappij bekostigt haar werk zonder winstoogmerk, met de verkoop van greenportwoningen als belangrijkste inkomstenbron. Zonder planologisch mandaat is GOM voor bestemmingswijzigingen afhankelijk van de vijf bollengemeenten en daar wringt momenteel de schoen, volgens Zwart.

Het uitblijven van medewerking aan bouwlocaties zet een rem op de herstructurering. Dat is terug te zien aan de locatieportefeuille van GOM. Het aantal afgesloten initiatieven liep terug van jaarlijks gemiddeld dertig tot zeven in 2021.

Naast de stroeve realisatie van greenportwoningen is ook de herinrichting van glastuinbouwproject Trappenberg-Kloosterschuur in Katwijk een hoofdbreker, stelt GOM. Dit project is in de huidige opzet niet meer haalbaar.

'Strijden'

'De herstructurering vertraagt en het is de vraag of het op de huidige manier nog wel goed werkt. Het is prima dat GOM dit nu op scherp zet', zegt LTO Noord-afdelingsbestuurder Rik Pennings. 'Zonder planologische medewerking van alle gemeenten lukt het niet. Dankzij de inzet van GOM is ons areaal niet gekrompen en was er rust in de grondbalans. Maar dat is niet vanzelfsprekend. Je moet er wel voor strijden.'

Daarom heeft LTO Noord Duin- en Bollenstreek ook een toekomstvisie geschreven en vorig jaar al aangedrongen bij de gemeenten op het evalueren van de ISG. 'Het uitgangspunt was en is het behoud van het bollenareaal. Daarvoor is een gezamenlijk standpunt van alle gemeenten nodig. Maar nieuwe raadsleden kennen die achtergrond niet altijd goed. Wij zijn daarom in contact met alle fracties', vertelt de bestuurder.

Grote ruimtelijke druk

De ruimtelijke druk is groot in de Bollenstreek en met het oog op de toekomst vraagt het LTO-bestuur zich wel af of alle gemeenten nog 'bollendorp' willen blijven. Pennings: 'Aan alle stoelpoten van ons als telers wordt gezaagd. Kijk naar de eisen op het gebied van mineralenbalans, gewasbescherming, de vergunningverlening en daarbij de ruimtelijke druk in ons gebied. We hebben de gemeenten dus hard nodig om een goed ondernemersklimaat te creëren.'

De evaluatie is ook ingegeven door discussie over het functioneren van GOM en de aanpak van de herstructurering. Zowel gemeenten als telers vragen zich af of het verdienmodel met de greenportwoningen nog het goede is en of er geen andere inkomsten kunnen worden aangeboord.

'De reden dat gemeenten niet altijd ruimhartig meewerken aan bouwlocaties is soms eigenbelang. Ook is er twijfel over of de woningen wel op de juiste plek verschijnen en niet de landschappelijke doelen van de herstructurering schaden', zegt Kees van der Zwet, bestuursvoorzitter van Greenport Duin- en Bollenstreek en wethouder van Lisse.

Greenportwoningen zijn luxere woningen, meestal in een dorpslint of als villawijkje gebouwd. Binnen de structuurvisie zijn er maximaal zeshonderd toegestaan. In de afgelopen jaren zijn veel verzoeken afgewezen door de gemeenten.

'Met nieuwe woningen loop je het risico bestaande zichtlijnen op het open landschap dicht te bouwen. Ook zien gemeenten soms liever sociale woningbouw verschijnen', legt Van der Zwet uit. Anderzijds zijn er volgens hem ondernemers die met hun bedrijf willen stoppen en liever zelf aan de slag gaan met een projectontwikkelaar om zo op hun grond een of enkele woningen te realiseren. 'Maar daar is geen ruimte voor in het huidige beleid dat daarom aan een onderhoudsbeurt toe is', geeft hij aan.

Andere inkomstenbronnen

'We moeten kijken of we het nog eens zijn over de uitgangspunten. Ook moeten we onderzoeken of we andere inkomstenbronnen kunnen vinden. Denk aan subsidies voor herstructurering vanuit provincie, Rijk of Europa', aldus Van der Zwet.

Volgens de wethouder wordt de evaluatie van de structuurvisie komend najaar verwacht en de beleidsherziening begin volgend jaar.

GOM hield bollenareaal in regio vrijwel gelijk sinds 2011

Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM) heeft in haar bestaan sinds 2010 in totaal 658 locaties in de Duin- en Bollenstreek in onderzoek genomen. Op verzoek van en in overleg met de grondeigenaren en betrokken gemeenten is gekeken of er een herstructureringskans ligt. Dit geeft het grote potentieel aan, al vallen veel locaties tijdens de rit ook weer af.

Concreet is het GOM gelukt het bollenteeltareaal in de regio vrijwel gelijk te houden sinds 2011, met een afname van slechts 1,3 hectare. Kwalitatief is de tuinbouwregio erop vooruitgegaan, doordat het aandeel eersteklas bollengrond op de bollengrondbalans met 17,7 hectare is toegenomen. Dat is te danken aan de opwaardering van tweedeklas bollengrond tot eersteklas en het opruimen van de verrommeling van het landschap.

In 2021 zijn 41 nieuwe initiatiefprojecten in onderzoek genomen en 32 nieuwe initiatieven gestart. Daarbij wordt in overleg met de grondeigenaren en gemeenten onderzocht welke mogelijkheden er zijn voor (her)ontwikkeling en modernisering. Het aantal afgesloten projecten is wel flink afgenomen ten opzichte van de topjaren. Het gaat om onder meer bollencompensatiecontracten, het opruimen van verrommeling en bouwcontracten voor greenportwoningen.

Er zijn vier bouwtitelcontracten gesloten voor in totaal tien woningen. Belangrijke resultaten zijn de afronding van het bedrijventerrein Bulb Trade Park en woningbouwcluster Abeelenpark, beide in Noordwijkerhout. Verder is gestart met de bouw van greenportwoningen in het villapark Mezenlaan in Rijnsburg.