Schapenhouder Van der Pol: 'Het geblaf van mastins schrikt wolven af'

Of kuddebeschermingshonden een oplossing zijn voor schapenhouders? Daar hoeft Heidi van der Pol, melkvee- en schapenhouder in het Limburgse Altweerterheide niet lang over na te denken. 'Het is zeker een kans voor boeren die hun schapen willen beschermen tegen de wolf.'

Van der Pol loopt door het hoge gras in het natuurgebied Kempen broek op een paar minuutjes afstand van haar boerderij. Het perceel is omgeven door flexnetten van 1.20 hoog. Daarbinnen lopen haar schapen en twee grote honden.

De veehouder verwijdert het stroom van de wolfwerende afrastering en stapt eroverheen. De twee honden, Spaanse mastins, verwelkomen haar enthousiast. Joy en Charlie heten ze, moeder en zoon. Ze hebben het formaat van een groot schaap en hebben dezelfde kleur. De dieren draaien om Van der Pol heen, het is duidelijk dat ze graag worden aangehaald. Ook met vreemden gaan ze gemoedelijk om.

Je zou verwachten dat kuddebeschermingshonden extreem waaks en fel zijn, ze moeten immers de wolf op afstand houden. Maar deze dieren ogen zachtmoedig. Hoe zit dat?

Ongevaarlijke werkhonden

Van origine zijn dit werkhonden, legt Van der Pol uit. Ze zijn ongevaarlijk. Ze komen uit de Spaanse bergen waar ze geiten bewaakten tegen wilde honden. Die drang tot beschermen zit in hen. 'Stel dat ik onze rottweiler tussen de schapen zou loslaten, dan gaat hij ze meteen drijven. Hij is gefocust op het schaap, maar dat hebben de Spaanse mastins niet. Die leven constant bij de schapen en laten ze met rust.'

Komt er een wolf in de buurt, dan blaffen ze. Van der Pol: 'Ze zijn niet bang en stralen uit dat de wolf moet wegwezen. Hun beschermingsdrang is groot. In de meeste gevallen is het geblaf voldoende. Een wolf is namelijk conflictvermijdend.'

Jenny Dorgelo is adviseur van kuddebeschermingshonden, ze heeft samen met haar man Ray het bedrijf Canine Efficiency. Ze legt uit waarom de grote honden zo geschikt zijn: 'Het beschermen zit in hun DNA. Dit type honden wordt al eeuwenlang gebruikt voor hetzelfde doel: het beschermen van schaapskuddes tegen grote roofdieren.'

Geschikte honden zijn bijvoorbeeld de Roemeens Karpatische, Kaukasische en Joegoslavische herdershond.

Natuur als verdienmodel

Van der Pol heeft samen met haar partner Paul Schram een bedrijf met 175 melkkoeien. Na een loopbaan van twintig jaar als financieel adviseur, stapte ze vier jaar geleden uit loondienst en ging ze volledig thuis aan de slag. Ze wilde iets voor haarzelf opbouwen, het liefst een geitenopfokbedrijf. Maar ze kreeg geen vergunning van de gemeente, dus koos ze voor schapen. Zestig swifters heeft ze nu.

De veehouder zet haar schapen in op kleinschalige begrazingsprojecten van natuurorganisaties. 'Met de productie van vlees verdien je als schapenhouder minimaal, dit soort begrazingsprojecten is een kleine aanvulling op het inkomen. Ik ben er tevreden mee.' Ze verwacht dat hier in de toekomst mogelijkheden liggen voor veehouders met schapen. Landbouwgronden worden omgezet tot natuur en boeren kunnen een rol spelen in het beheer daarvan.

Vaste vergoeding

Zelf krijgt Van der Pol een vaste vergoeding voor de uren die ze maakt voor het verplaatsen van de flexnetten. 'Nu ben ik natuurlijk een kleine schapenhouder. Wil je het goed doen en grotere projecten oppakken, dan moet je minimaal tweehonderd schapen hebben.'

De kudde van Van der Pol ligt precies tussen twee gevestigde wolven in, eentje op 30 kilometer afstand ten noorden en de ander net over de Belgische grens. Ook op 15 kilometer afstand wordt er vaak eentje gespot.

Via een natuurorganisatie is de schapenhouder betrokken geraakt bij een pilot voor wolvenpreventie. De inzet van kuddebeschermende honden is een van de maatregelen waar ze mee aan de slag ging. Ze is geen fan van de wolf, maar ze wil zich niet mengen in de wolvendiscussie. 'Dat heeft geen zin, ik wil niet polariseren. De wolf is nu eenmaal een beschermd dier, dus moeten we iets doen om de schapen te bewaken.'

Preventie is ontzettend belangrijk, vindt Van der Pol. Want heeft een wolf eenmaal een schaap gepakt, dan blijft hij dat doen.

Toen de schapenhouder de twee honden voor het eerst in haar kudde liet, was dat even wennen voor beide partijen. Maar het ging al vrij snel goed. De honden zijn niet speciaal getraind om de kudde te bewaken, het is de veehouder die ermee moet leren werken. Die persoon dient zich te verdiepen in het ras, hij of zij moet de hond leren lezen en begrijpen.

Preventieve functie

'De honden hebben een preventieve functie, ze markeren het territorium en de omgeving, waardoor de wolf merkt dat er andere hondachtigen in het gebied zijn', legt adviseur Dorgelo uit. 'Daardoor bedenkt die wolf zich wel twee keer voordat hij überhaupt in de buurt komt.'

Volgens Van der Pol zijn de honden makkelijk in de omgang. Wel vindt ze hun voedsel aan de prijzige kant. De dieren eten in totaal voor 40 tot 50 euro aan vers vlees (uit de diepvries) per week. De dierenartskosten liggen op maximaal 200 euro per jaar. Maar ze heeft het ervoor over. 'De Spaanse honden geven me een geruststellend gevoel.'

Johny en Red beschermen de schapen tegen de wolf

Paul Aalbers heeft een schaapskudde op de Veluwe. Sinds kort heeft hij twee kuddebeschermingshonden: Johny en Red. Deze dieren zijn onderdeel van een tweejarige pilot, ze beschermen de schaapskudde tegen de wolf.

'De pilot is geslaagd als de honden loslopen in de kudde en zelfstandig hun werk kunnen doen', licht Aalbers toe. 'De periode van inwerken vraagt wel enige kennis, doorzettingsvermogen en het vermogen om hondengedrag te lezen.'

De schapenhouder moest vooraf dan ook een training volgen. Daar leerde hij het gedrag van de honden te lezen en hoe hij ze moet corrigeren. Zo mogen de kuddebewakers geen enkel contact hebben met de honden die de kudde drijven. Ze dienen zich alleen te concentreren op hun taak: het in de gaten houden van de omgeving.

De honden zijn van het ras mastin español de trabajo. Dit type hond kost tussen de 2.500 en 3.500 euro. Ze hebben een preventieve functie. Aalbers: 'Stel dat er een hond aankomt, dan zullen ze alert gaan staan. De kop gaat omhoog en ze horen of ruiken waar het gevaar vandaan komt. Tussendoor blaffen ze om aan te geven dat ze erbij zijn en dat het gevaar beter uit te buurt kan blijven. Of je nu voor of tegen de wolf bent, waarom zou je je kudde niet beschermen?'

De wolvencommissie van provincie Gelderland steunt de pilot. Verder betreft het een samenwerking tussen de terreineigenaren Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en gemeente Nunspeet en de kudde-eigenaren Landschapsbeheer 't Groene Veld en schaapskudde Elspeter Heide.