Plan van aanpak voor vervuilde dijk in Perkpolder is nabij

'Juridisch zal het allemaal wel kloppen, maar ik kan er met mijn gezond verstand niet bij dat dit met kostbare landbouwgrond wordt gedaan.' Akkerbouwer Marnix Verbrugge heeft het niet over de Hedwigepolder, maar over een perceel landbouwgrond in Perkpolder waar hij voorheen zijn gewassen op verbouwde, maar dat een paar jaar geleden is teruggeven aan de natuur.

Minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat bracht begin mei een kort werkbezoek aan de nieuwe zeedijk in Perkpolder waar de landbouwpercelen van Verbrugge aan grenzen. De kern van het dijklichaam bestaat niet uit zand, maar uit thermisch gereinigde grond (TGG).

TGG is een mengsel van gebruikte grond en asfaltresten dat op hoge temperatuur wordt verhit en zo geschikt wordt gemaakt voor de aanleg van dijken. Alleen bleken in Perkpolder zware metalen, benzeen en tolueen vrij te komen. Dat zorgde voor onrust bij boeren en omwonenden, met het oog op de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater.

Verbrugge probeert de moed erin te houden. 'Die dijk heeft veel weg van een mislukt experiment. De gangbare manier om een dijk te maken, is met een kern van zand. Helaas is hier in het kader van circulaire economie gekozen voor TGG. Die keuze pakt kennelijk niet goed uit.

Enige kansrijke optie

Kon Verbrugge zijn boodschap duidelijk maken aan de minister? 'Ja, alleen een prettig gesprek is niet voldoende. We willen dat de dijk zodanig wordt gesaneerd dat hij niet meer kan uitlogen. Voor ons telt een gedegen, toekomstbestendige oplossing. Het weghalen van de dijk als bron van vervuiling is voor ons de enige kansrijke optie. Geef ons de garantie voor jarenlang veilig oppervlakte- en grondwater.'

Volgens Verbrugge heeft Rijkswaterstaat, eigenaar en beheerder van de dijk, de laatste vijf jaar alleen gemonitord. Maar er is niets gedaan om uitloging te voorkomen, zoals een damwand of scherm plaatsen.

'Er zijn door diverse partijen miljoenen euro's aan onderzoek ingestoken en nul euro's aan oplossingen. Het vertrouwen in Rijkswaterstaat is door het uitblijven van concrete oplossingen wel een beetje afgebrokkeld', vertelt Verbrugge. 'Al wordt er de laatste jaren wel wat beter met ons gecommuniceerd dankzij de aanstelling van een communicatieman.'

Persoonlijke gesprekken

Die communicatieman is omgevingsmanager Ronald Kolk, die ook deel uitmaakte van het selecte gezelschap tijdens het werkbezoek van de minister aan Perkpolder. 'Ik heb er bij de minister op aangestuurd dat hij zelf persoonlijk van de betrokkenen zou horen wat er leeft. Hij kan op basis van onderzoeken en technische gegevens een beslissing nemen, maar het gaat hier ook over de zorgen van mensen en het vertrouwen in overheden. Dat aspect mag ook meewegen in de besluitvorming.'

Het mogelijke risico van de dijk voor de waterkwaliteit sleept nu al enkele jaren. Kolk: 'We willen een gedegen besluit nemen en daar is grondig onderzoek voor nodig. Dat bestaat uit meerjarige monitoring, opdat we zien hoe de uitloging van vervuilde stoffen zich gedraagt en we daar adequate maatregelen voor kunnen bedenken. Dat kost tijd. Uiteindelijk heeft de gemeente Hulst onder invloed van een handhavingsverzoek van de agrariërs tegen Rijkswaterstaat gezegd dat er een besluit moet worden genomen.'

Dat lijkt er nu te komen. 'In de loop van mei biedt Rijkswaterstaat alle onderzoeksresultaten en een besluitvormingsnota aan de minister aan. In juni hopen wij zijn besluit te horen', aldus Kolk. 'Dat is voor ons de basis om een plan van aanpak te schrijven, dat we voor 1 juli indienen bij de gemeente Hulst en de provincie Zeeland. Er zijn meerdere scenario's denkbaar, van doorgaan met monitoring tot de dijk opnieuw aanleggen en de varianten daartussen.'

Kosten niet leidend

Een nieuwe dijk aanleggen zal in de tientallen miljoenen euro's lopen. Zijn de kosten de sturende factor bij het bepalen van het te volgen scenario? 'Het moet een betrouwbare oplossing zijn, op basis van bewezen technieken. En we laten ons in de besluitvorming niet leiden door de kosten. De vraag is: hoe kun je op de meest adequate manier de risico's afdekken?', geeft Kolk aan.

'We willen het probleem zeker niet bagatelliseren, maar kijken goed wat er daadwerkelijk uitloogt. En dat zijn kleine fracties die zodanig worden verdund dat er tot nu toe geen sprake is van enig risico', vervolgt de omgevingsmanager.

Het is volgens Kolk niet zo dat het volledige kernmateriaal bestaat uit vervuiling. 'Nee, het is TGG die is hergebruikt en door een productieproces zodanig geschikt is gemaakt, dat het voldoet aan het Besluit bodemkwaliteit om als kernmateriaal voor een dijk te worden gebruikt. Rond dat kernmateriaal, of dat nou zand of TGG is, komt een kleilaag van minimaal een halve meter.'

Rijkswaterstaat heeft de verantwoordelijkheid om de vervuiling weg te nemen of ongedaan te maken, vindt Kolk. 'Mijn rol als omgevingsmanager is om me te verplaatsen in de mensen aan de andere kant van de tafel. Ik begrijp de zorgen van de agrariërs heel goed en ik hoop ook dat zij die betrokkenheid bij ons hebben gezien. De minister neemt straks een besluit op basis van zorgvuldig onderzoek en zijn ervaring van het werkbezoek.'

Diverse scenario's mogelijk voor dijk Perkpolder

In Perkpolder wordt in 2014-2015 achter een stuk zeedijk een nieuwe dijk aangelegd van zo'n 2 kilometer lang. De oude dijk wordt doorgestoken waardoor de Westerschelde extra ruimte krijgt, 75 hectare land wordt onder water gezet voor natuurcompensatie.

In de nieuwe dijk wordt een kern van thermisch gereinigde grond (TGG) aangebracht, een recyclingproduct van vervuilde grond en teerhoudend asfalt. Het mengsel wordt onder hoge temperaturen verhit, waardoor schadelijke stoffen vervliegen of afbreken. De TGG die overblijft wordt onder meer gebruikt in dijken en geluidswallen. Dit past binnen de circulaire economie.

Maar wanneer in 2015 wordt ontdekt dat er uit de TGG schadelijke stoffen lekken, beginnen agrariërs en omwonenden zich zorgen te maken over hun gezondheid en de zoetwaterbel waarvan ze afhankelijk zijn. Diverse bureaus doen onderzoek en verrichten metingen.

Omwonenden noemen de dijk een tikkende tijdbom en zien het weghalen ervan als enige kansrijke optie, zoals dat in Bunschoten is gebeurd waar dezelfde TGG was gebruikt voor de aanleg van een kleinere dijk. Hier bedroegen de saneringskosten rond de 30 miljoen euro, in Perkpolder zou dat richting de 100 miljoen euro gaan. Er zou 550.000 ton grond moeten worden afgevoerd, aldus Royal HaskoningDHV, voor wie afgraven niet de eerste optie is.

Wat er gaat gebeuren blijkt voor 1 juli, wanneer Rijkswaterstaat het plan van aanpak presenteert. Deze datum is via de rechter afgedwongen door enkele agrarisch ondernemers, samen met de gemeente Hulst.