Verspreiding wilde watervogels goede indicatie vogelgrieprisico

Als onderdeel van haar promotieonderzoek onderzocht Schreuder de omgevingsfactoren van 26 uitbraken (de blauwe punten op het kaartje) met hoogpathogene vogelgriep op Nederlandse pluimveebedrijven. Daarbij werden sommige bedrijven meerdere keren getroffen door een uitbraak. Die groep vergeleek ze met factoren rondom 104 niet besmette controlebedrijven (witte punten).

Via 'machine learning' analyseerde de onderzoeker voorspellende indicatoren voor vogelgriepuitbraken. Dichtheden van wilde vogels bleken de beste voorspellende indicatoren. Negentien van de twintig hoogst scorende indicatoren voor het risico op vogelgriep betroffen wilde vogels. Daarvan waren zeventien watervogels en twee roofvogels. Naast wilde vogels, droeg ook één van de landschapskenmerken, het agrarisch gebruik, bij aan de voorspelling van vogelgriep op pluimveebedrijven.

Wilde eend belangrijk

Van de watervogels bleken de aanwezigheid en aantallen van de wilde eend en knobbelzwaan de belangrijkste bijdrage te leveren aan de risicovoorspelling, gevolgd door de rotgans en smient. 'In veel van deze watervogels zijn in diverse recente vogelgriepuitbraken de hoogpathogene virusvarianten gevonden, net als bij enkele andere soorten uit de lijst met best voorspellende vogelsoorten', meldt Schreuder. 'Het onderzoek laat zien dat de aanwezigheid een risicofactor is. Hoe de besmetting dan het bedrijf binnenkomt, vraagt om nader onderzoek.'

Landschapskenmerken als open water spelen wel een rol bij de aanwezigheid van wilde watervogels. 'Mijn onderzoek toont aan dat kijken naar de aanwezigheid van de soorten wilde watervogels en de aantallen daarvan een betere indicator voor het voorspellen van vogelgriep is, dan kijken naar het aanwezig zijn van landschapskenmerken.'

Risicokaart

Het onderzoek leidt tot een model om het risico op vogelgriep te voorspellen op basis van de tellingen en de soorten wilde vogels. Met dit model heeft Schreuder een risicokaart gemaakt. In de rode gebieden op de kaart is het risico op vogelgriep het hoogste en in de donkergroene het laagste.

'Met behulp van die kaart kun je voorrang geven aan bepaalde gebieden in de monitoring op vogelgriep. Net als bijvoorbeeld het gericht inzetten van preventieve maatregelen om insleep van vogelgriep te voorkomen. Bovendien kunnen de kaarten helpen om te bepalen waar pluimveebedrijven het best gevestigd kunnen zijn om het risico op een vogelgriepuitbraak tot een minimum te beperken.'

Voorspellende factoren

Het onderzoek naar voorspellende factoren voor vogelgriepuitbraken maakte deel uit van het promotieonderzoek aan de Universiteit van Utrecht. Ze werkte samen met Wageningen University & Research en Sovon Vogelonderzoek Nederland.

Dit onderzoek was onderdeel van het topsectorenproject Fight Flu, gefinancierd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Avined. De wetenschappelijke publicatie over het onderzoek naar voorspellende indicatoren voor vogelgriepuitbraken op pluimveebedrijven verscheen recent in Pathogens.