Adri Bom-Lemstra: 'We hebben onze lobby tot het uiterste opgeschroefd'

Aan die verwondering komt in september vorig jaar abrupt een einde. De energieprijzen laten voor het eerst een ongebruikelijke stijging zien. Ook de kosten voor grondstoffen zoals glas en meststoffen nemen toe. Wat niemand voorziet, gebeurt: prijzen en kosten rijzen steeds verder de pan uit.

We rekenen op een regeling om ondernemers door deze crisis te helpen

Adri Bom-Lemstra, voorzitter Glastuinbouw Nederland

De glastuinbouwketen, met voorzitter Bom-Lemstra voorop, luidt in september voor het eerst de noodklok. Sindsdien zijn de ontwikkelingen in een stroomversnelling geraakt. Met als laatste dieptepunt de oorlog in Oekraïne, die ervoor zorgt dat prijzen verder onder druk komen te staan en afzetmarkten wegvallen.

Hoe nijpend is de situatie?

'Enorm. Rendementen staan onder druk en zelfs gezonde ondernemingen melden liquiditeitsproblemen. Uit recent onderzoek van een aantal banken blijkt dat 40 procent van de glastuinders overweegt te stoppen als de situatie het komende halfjaar onveranderd blijft.

'Onze lobby om de sector door deze crisis te helpen, is tot het uiterste opgeschroefd. Samen met vertegenwoordigers van ketenpartners zitten we onafgebroken aan tafel bij ambtenaren en bestuurders, retail en maatschappelijke en belangenorganisaties.'

Wat heeft dat tot nu toe opgeleverd?

'Het is iedereen, zowel de politiek als de maatschappij, wel duidelijk dat onze sector door deze crisis moet worden geholpen, zodat we gezond voedsel kunnen blijven produceren. Nu en ook straks als deze crisis voorbij is. Brussel heeft toestemming gegeven aan de lidstaten om meer staatssteun te geven. We hebben de verantwoordelijke ministeries op het hart gedrukt hiervan gebruik te maken.

'We weten dat het kabinet werkt aan een steunpakket dat eind deze maand bekend wordt gemaakt. Hoe het eruit gaat zien, is nog onduidelijk. We rekenen op een borgstellingsregeling, een soort garantiestelling van de overheid om ondernemers door de crisis te helpen. Ook verwachten we een ruimere subsidieregeling voor duurzame innovaties.'

De glastuinbouw is al langere tijd bezig om te verduurzamen. Waarom is de sector nog niet van het gas af?

'We werken inderdaad al enige jaren aan de verduurzaming van de sector. Er zijn meerdere alternatieven voor gas. Denk aan geothermie, zonnewarmte, bio-energie, groen gas en restwarmte. Al deze vormen van het opwekken of benutten van energie kosten een ondernemer flinke investeringen en soms duurt het jaren voordat een vergunning is verleend.

'Er is wel een stimuleringssubsidie, maar die hangt af van de gasprijs waardoor de subsidie nu een stuk lager uitvalt. Het is dus niet zo simpel als het lijkt.'

Volgens sommige maatschappelijke organisaties doet de sector nog onvoldoende.

'Dat is onterecht. We waren een van de eerste sectoren die klimaatneutraal willen worden. Het middelengebruik hebben we teruggebracht met 90 tot 95 procent. Ook besparen en hergebruiken we volop water, net als restwarmte en CO2, vaak doen we dat in samenwerking met andere partijen.

'Natuurlijk, het kan altijd beter. Daarom blijven we naar oplossingen zoeken. En ja, dat kost tijd. Maar we mogen er niet aan voorbijgaan dat we een van de topsectoren in Nederland zijn. Onze kennis verkopen we over de hele wereld. Dat is iets om trots op te zijn, niet om je tegen af te zetten. Dat verhaal moeten we beter voor het voetlicht brengen.'

Op 1 januari 2023 gaat de nieuwe omgevingswet in. Glastuinbouw Nederland werkt aan een eigen visie op de ruimtelijke ordening. Waarom?

'Met onze eigen visie willen we invloed uitoefenen op de plannen die lokaal aan de tekentafel tot stand komen. We willen in beeld brengen hoeveel ruimte de glastuinbouw nodig heeft en welke gebieden geschikt zijn.

'Ook zien we kansen op het gebied van verduurzaming en binnen samenwerkingsverbanden. We zitten aan tafel bij gebiedsprocessen. Zo willen we glastuinbouwbedrijven verbinden aan de industrie en de bebouwde omgeving. Een voorbeeld: een kas naast een datacenter kan de restwarmte gebruiken voor de groei van gewassen.'

Er is bijna overeenstemming met de overheid over een verlenging van het convenant Glastuinbouw en Milieu. Twee jaar geleden liep het akkoord af. Waarom heeft dat zo lang geduurd?

'De coronapandemie, de val van het kabinet en de vorming van een nieuwe regering hebben tot vertraging geleid. De veranderingen van de afgelopen maanden spelen ook mee. Daarom komt er eerst een tussenconvenant. In hoofdlijnen verandert er weinig, de doelen blijven pittig, zo niet pittiger.

'Maar we vinden het belangrijk om aan tafel te blijven zitten. Als er geen convenant is, krijg je allerlei regelgeving over je uitgestort. We willen blijven meepraten. Onze inzet is dat er een realistisch tijdspad is om milieuvriendelijke maatregelen te nemen en dat het verdienvermogen van de glastuinbouw overeind blijft.'

Tuinders beklagen zich over het uitgeklede middelenpakket.

'Steeds meer chemische middelen mogen niet meer worden gebruikt, terwijl er nog geen goedgekeurde alternatieven beschikbaar zijn. Dat kan niet! Uitfaseren en introduceren moeten beter op elkaar worden afgestemd.

'De boer-tot-bordstrategie, die gezonder en duurzamer voedsel moet opleveren, is een mooie doelstelling, maar ik mis de realiteitscheck. Het is moeilijk om politici dat duidelijk te maken. Toch blijven we hiervoor aandacht vragen, zodat de overheid de juiste besluiten kan nemen.'