Zeno Piatti: 'Verduurzamen? Dat kan niet uit voor boeren'

Dat de land- en tuinbouw verder kan en moet verduurzamen, stond bij het congres buiten kijf. De vraag is wie de rekening oppakt. De enige boer in de vier paneldiscussies, de jonge Oostenrijker Zeno Piatti, legde de vinger op de zere plek. 'Het grootste probleem en de reden waarom boeren niet verduurzamen, is dat het niet uit kan', zei hij.

'Als we een Green Deal, een boer-tot-bordstrategie of een biodiversiteitsstrategie willen hebben, dan moeten boeren daarvoor worden betaald. Hetzij via de markt, hetzij via betalingen uit publiek geld', ging Piatti verder. 'Het systeem moet anders. We moeten de onderhandelingspositie van de boer versterken. En dan nog blijft de vraag: is de maatschappij klaar voor hogere voedselprijzen?'

Te weinig geld

Piatti, een tweede generatie biologische boer, constateert dat er te weinig geld is uit de Europese Unie om de beoogde transitie naar verduurzaming uit te voeren. Het totale budget van de Europese landbouwbegroting is immers gekrompen. 'Ook wanneer we bedragen verschuiven van de directe betalingen naar ecomaatregelen, is het niet genoeg. Dat is een grote zorg.'

Ook stelt de Oostenrijkse boer dat de Nationale Strategische Plannen zorgen voor een ongelijk speelveld op de agrarische markten. De lidstaten mogen een eigen invulling geven aan de duurzaamheidswensen en dat werkt volgens hem ongelijke concurrentie in de hand.

Investeren

Op de vraag of Piatti zijn eigen biologische bedrijf als duurzaam ziet, antwoordt hij ontkennend. 'Ik voel me gedwongen om te investeren in grotere machines, schaalvergroting en nieuwere technologieën. Ik moet mijn bodemkwaliteit en biodiversiteit marginaliseren en normen nastreven die schadelijk zijn voor het klimaat. Ik ga met mijn bedrijf wel een duurzame richting op, omdat ik denk dat ik daar een meerprijs kan halen. Ik zoek niches, maar bio is in Oostenrijk geen niche meer. En op de wereldmarkt blijf ik niet overeind.'

De constatering van Piatti kreeg bijval van een aantal andere sprekers, zoals Máximo Torero Cullen, hoofdeconoom bij de FAO, de voedsel- en landbouworganisatie van de Verenigde Naties. 'Het laatste dat we moeten doen, is boeren laten veranderen, terwijl de markt die inspanningen niet waardeert. De markt moet die duurzaamheidsinspanning erkennen.'

Meerprijs

Ook directeur Heske Verburg van Solidaridad Europa, een organisatie die duurzame economische ontwikkeling stimuleert, benadrukte dat alle spelers in de keten moeten bijdragen aan duurzaamheid, dus ook consumenten. Hoewel de inflatie hoog is en voedselprijzen stijgen, denkt ze dat de meerprijs voor duurzaamheid geen onoverkomelijk probleem zou moeten zijn.

'De prijs hoeft echt niet zoveel hoger te zijn. Een boer ontvangt een klein deel van de winkelprijs. Dus als je hen wilt belonen voor duurzaamheid, gaat het niet om een groot bedrag, maar om een paar procent boven op die prijs.'

Om consumenten te bewegen die meerprijs te betalen, moeten ze bewust worden gemaakt van de keuzes, stelden verschillende aanwezigen. De Noorse psycholoog en econoom Per Espen Stoknes denkt dat daarvoor een diepe analyse van ons koopgedrag nodig is. 'Het veranderen van eetgewoonten vereist een combinatie van veranderende sociale normen, goede storytelling, ondersteunende frames en positieve signalen.'

Echte prijs

Een van de manieren om consumenten bewust te maken en het zaadje voor veranderende sociale normen te planten, is 'true cost accounting'; de ware prijs voor een product met inbegrip van de kosten die de maatschappij kwijt is voor bijvoorbeeld de milieubelasting van de productiewijze. Deze rekenwijze maakt duurzamere producten goedkoper dan minder duurzame.

De Duitse supermarktketen Rewe heeft in een winkel in Berlijn geëxperimenteerd met het vermelden van de ware prijs naast de daadwerkelijke winkelprijs. 'We wilden transparant zijn over de impact van consumptie en dat er nog veel moet gebeuren in onze keten en dat het onze verantwoordelijkheid is als keten. Consumenten toonden daar ook belangstelling voor', zegt Julia Riss van Rewe.

De FAO onderzoekt of er een standaard is te maken voor 'true pricing'. Torero Cullen stelt dat het meten van duurzame waarde veel informatie vereist over bijvoorbeeld het bodem-, water- en middelengebruik. Dat brengt een nieuw probleem met zich mee. 'Er zijn maar weinig landen die een echt meetsysteem hebben om de informatie te verkrijgen die nodig is om ernaar te handelen.'