RNAi-techniek pakt alleen plaaginsecten

Vijf jaar geleden nodigde Syngenta een groep journalisten uit op zijn onderzoekslocatie in het Belgische Gent. Daar kregen ze uitleg over een nieuwe techniek in de gewasbescherming: op RNA gebaseerde biopesticiden, ofwel RNAi-sprays. Voor de goede orde: met genetische modificatie heeft dat niets te maken. Aan de genetische code ofwel het DNA van zowel het gewas als het plaaginsect verandert namelijk niets.

Bij RNAi-sprays worden fragmenten dubbelstrengs RNA over het gewas gespoten. De sequentie van dit RNA is uniek voor een bepaald plaaginsect en zorgt ervoor dat, na opname door het insect, een bepaald essentieel eiwit niet meer kan worden aangemaakt, waardoor het insect sterft. Een simpele en elegante manier om insecten gericht en dus met weinig bijvangst van andere insecten te kunnen bestrijden.

Minimale risico's

Bovendien zijn de risico's voor mens en milieu minimaal. Het wordt dan ook gezien als een ideale aanvulling op de groene gereedschapskist van de teler van de toekomst.

Het eerste wapenfeit van Syngenta zou een RNAi-spray worden tegen de coloradokever in aardappelen, gereed in 2022. Volgens Geert Plaetinck van Syngenta zijn de resultaten technisch goed. 'We hebben laten zien dat de coloradokever goed en veilig kan worden aangepakt, maar het is vooral een proof of principle geweest', zegt de wetenschappelijk adviseur die een team van onderzoekers op het gebied van de RNAi-techniek aanstuurt en die een van de grondleggers is van de toepassing in gewasbescherming.

Mais, soja en koolzaad

'Syngenta heeft geen plannen om deze toepassing te commercialiseren. In plaats daarvan richten we ons nu vooral op de grote akkerbouwgewassen mais, soja en koolzaad. Verder kijken we naar plaaginsecten in kleinvee en toepassingen in groenten en fruit.'

Aan welke toepassingen in landbouwgewassen Syngenta precies werkt, daar wil Plaetinck niet veel over kwijt. Wel kan hij in het algemeen wat zeggen over de vorderingen in zijn vakgebied. De mate waarin de RNAi-techniek bruikbaar is, verschilt per insectengroep. Van kevers wist hij van begin af aan dat ze goed en voorspelbaar reageren. Vandaar het pionierswerk met de coloradokever.

Resultaten

'Het is een vrij straightforwardtoepassing, waarbij insecten de actieve stof, de RNA-moleculen, voldoende opnemen. Ook bij zuigende insecten, zoals bladluizen en wantsen, zien we bemoedigende resultaten. Bij rupsen zijn de resultaten wisselend, maar we beginnen te begrijpen waarom dat zo is.'

Onderzoek naar schimmelziekten gebeurt nog weinig, maar ook op dat vlak zijn er volgens Plaetinck mogelijkheden. Bij iedere toepassing is de vraag vooral: hoe zorg je dat het RNA-materiaal in voldoende mate in de ziekteverwekker komt? RNA-materiaal wordt na het spuiten vrij snel afgebroken en schimmels nemen geen hapjes uit het blad.

Mogelijk kunnen hulpstoffen een rol spelen. 'Ook bij chemische middelen wordt volop gebruikgemaakt van hulpstoffen, die de werking van actieve ingrediënten verbeteren. Dat kan hier ook.'

Resistentie

Een ander hobbel is het voorkomen van resistentievorming. Want ook tegen de RNAi-techniek kunnen plaaginsecten resistentie ontwikkelen. Dat ligt in de verwachting, zegt Plaetinck. 'Net als met andere technieken moet je er verstandig mee omgaan. We zien de RNAi-gebaseerde aanpak als een bouwblok in een bestrijdingsstrategie, niet als een standalonetoepassing.'

Het meeste onderzoek op het gebied van RNAi-sprays verkeert nog in de fundamentele fase. In de Verenigde Staten lopen al veldproeven. In Europa komen er voorlopig geen toepassingen op de markt. Dat kan ook niet, want toelatingsinstanties weten nog niet hoe ze RNAi-sprays moeten beoordelen. Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) laat weten al wel expertise op te bouwen rond de techniek.

Europees richtsnoer

Op Europees niveau organiseert de Organisatie voor Economische samenwerking en Ontwikkeling (OECD) bijeenkomsten waar de techniek aan de orde komt. De OECD werkt aan documenten voor de risicobeoordeling voor mens en milieu. Ook het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is daarbij betrokken. Zodra deze documenten beschikbaar komen, kan er een Europees richtsnoer voor de beoordeling worden opgetuigd.

Voor zover het Ctgb nu kan inschatten, is er geen wijziging van de Europese wet- en regelgeving nodig voor RNAi-sprays. De eerste voorzichtige stappen richting een registratie worden dus gezet.

Registratie

Syngenta heeft veel energie gestoken in de productie van het dubbelstrengs RNA-materiaal. Een homogene samenstelling is belangrijk voor een eventuele registratie. Verder moet het product efficiënt, tegen lage kosten en in grote hoeveelheden kunnen worden geproduceerd om een serieus alternatief te vormen. 'Daar slagen we al in', zegt Plaetinck.

Wat Syngenta verder te doen staat, is uitleg geven over de techniek aan overheden, boeren, onderwijs en publiek. 'Door corona lag dat stil, maar de komende tijd ontvangen we weer groepen.'