'Coalitie, kijk verder dan opkoop'

De nieuwe coalitie wil in de jaren tot 2035 met een fonds van 25 miljard euro inzetten op extensivering, omschakeling, innovatie, legalisering en verplaatsing. De gebiedsgerichte aanpak van de coalitie om het stikstofvraagstuk op te lossen, is hoopgevend. En natuurlijk, ook wij zijn de juridische procedures rondom stikstof en klimaat beu. We moeten in de komende jaren voldoende kunnen bouwen en ik begrijp dat de coalitie desnoods met onconventionele middelen doorbraken wil forceren.

Echter, er gaat in het stikstoffonds veel geld naar opkoop en afwaardering en relatief weinig naar innovatie. Daar lossen we de stikstof- en klimaatcrisis niet mee op. We moeten meer in de breedte kijken naar oplossingen. Dat vraagt een andere manier van denken. Onhaalbare stikstof- en klimaatnormen moet je durven aanpassen. Evenals de verstikkende regelgeving en bijna oneindige beroepsprocedures die ons land kent.

Langere termijn

Grote veranderingen in het landelijk gebied hebben pas kans van slagen als er voor alle betrokkenen duidelijkheid en perspectief is voor de langere termijn. Zij moeten eigenaar kunnen zijn; niet alleen van de problemen, maar ook van de oplossingen. Daarom ben ik positief over de gebiedsgerichte aanpak en maatwerk, maar ik ben er niet gerust op dat particuliere eigenaren en beheerders echt worden betrokken.

De coalitie heeft een stok achter de deur in gebieden waar de opgave tot emissiereductie en natuurherstel dermate groot is dat vrijwilligheid niet langer vrijblijvendheid betekent. De coalitie schrijft dat zij op het boerenerf het gesprek aangaat, om te zoeken naar de mogelijkheden. Dat is op zich goed, maar tegelijk een opening naar het inzetten op onteigening; een absoluut verkeerd signaal. Zelfrealisatie moet de norm blijven.

Verdienvermogen versterken

Het snel kunnen realiseren van de gewenste aanpassingen in het landelijk gebied staat of valt met een duurzaam perspectief naar de toekomst, zowel ecologisch als economisch. Een eenmalige maatregel zoals opkoop kan hier en daar misschien wat ruimte maken, maar uiteindelijk draait het om het financiële perspectief op lange termijn.

Daarom is het voor de aanpak van bijvoorbeeld stikstof beter om te investeren in extensivering en innovatie, versterking van de keten door betere prijzen en structureel betere vergoedingen voor groene en blauwe diensten, dan in opkoop. Het regeerakkoord geeft daar een aanzet toe, maar dit zou vanuit het fonds meer prioriteit moeten hebben. Bij een extensief beheer van landbouwgrond is de opbrengst vanuit de markt doorgaans klein en een faire vergoeding voor product en beheer moet volgen.

Faire vergoeding

Het verdienvermogen en het toekomstperspectief van de agrarisch ondernemers zijn bepalend voor pachtopbrengsten en particuliere investeringen in grond. Zonder een faire vergoeding voor product en beheer en een fiscale stimulans ga je dat terugzien in het landschap door achterstallig onderhoud en verrommeling.

Ik pleit daarom voor een integrale benadering van het landelijk gebied waar grondgebonden bos- en landbouw en natuur hand in hand gaan met daarin een actieve rol van de eigenaren en landgoederen. De samenleving vraagt om meer biodiversiteit en een toegankelijk en vitaal landelijk gebied in een meer klimaatbestendige omgeving. Het zijn bij uitstek particuliere grondeigenaren en beheerders die dat kunnen bieden.