Groentetuin van België vernieuwt van binnenuit

Achtergrond Groenteteelt Egbert Jonkheer 05 jan 2022 om 13:00uur

Vlaanderen is van oudsher een belangrijk centrum voor de groenteteelt. Veilingen spelen er nog altijd een belangrijke rol en staan in nauw contact met de telers. Ook bij de zuiderburen staat de zoektocht naar duurzame teelt- en verdienmodellen hoog op de agenda.

Groentetuin+van+Belgi%C3%AB+vernieuwt+van+binnenuit

Verbazend Plezant. Met die kreet presenteert de coöperatieve groente- en fruitveiling BelOrta zich aan haar bezoekers. Met een omzet van 480 miljoen is BelOrta de grootste groente- en fruitveiling van Europa. De 1.080 leden-telers leveren meer dan 170 verschillende producten die worden geëxporteerd naar landen over de hele wereld. Tomaten en peren zijn de grootste producten, Duitsland en Frankrijk de grootste afnemers.

Hoewel er ook rechtstreeks zaken wordt gedaan, komt veruit het meeste groente en fruit nog fysiek naar de veiling in Sint-Katelijne-Waver, de hoofdlocatie van BelOrta. Zes dagen in de week draait hier iedere morgen de veilingklok, een belangrijke graadmeter voor de stemming in de markt.

Kroatische handelaren

'Vanuit heel Europa kijken ze wat de prijzen hier doen. Handelaren in Kroatië werken bijvoorbeeld met onze prijzen', aldus veilingmarketeer Glen Philips. Zodra een koper, in de zaal of online, op de knop heeft gedrukt, gaan partijen direct naar het juiste laaddock vanaf de 7,5 hectare tellende verpakkingslocatie. Telers die hun vracht lossen, kunnen schone fusten weer oppikken, dicht bij de spoelstraat, waar tientallen robots volcontinu bezig zijn met het reinigen en ontsmetten van de plastic vouwkratten.

Het is belangrijk met elkaar in contact te blijven, juist in deze tijd

Els Berckmoes, directeur Proefstation voor de Groenteteelt

Elkaar ontmoeten doen tuinders en afnemers hier niet veel meer. Verreweg de meeste transacties gebeuren online en telers hebben zich georganiseerd in telersgroepen. In nauwe samenspraak met de productmanagers maken zij afspraken over arealen en investeringen in onderzoek, zoals het zoeken naar nieuwe rassen en nieuwe teeltmethoden. Zo liggen er in samenwerking met de proefstations 240 nieuwe tomatenrassen in de beproevingen, laat Philips weten.

Peren naar China

Ook de zoektocht naar nieuwe markten verloopt via de veilingen, die dat gezamenlijk oppakken via het Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties (VBT). Samen steken ze energie in het aanboren van nieuwe afzetmarkten. Zo levert BelOrta bijvoorbeeld aan de Aldi-supermarktketen in China. 'Dit is een belangrijke groeimarkt voor onze boeren en tuinders', zegt Luc van Oirbeek, algemeen secretaris van de VBT en groente- en fruitspecialist bij de Europese boerenorganisatie Copa-Cogeca.

• Lees ook: Luc van Oirbeek: 'Verlies belang van samenwerken niet uit oog'

Het meest tot de verbeelding sprekende voorbeeld is de afzet van Conference-peren, waar zowel Nederland als België zich sterk voor heeft gemaakt. 'Van onze totale export van 300 miljoen ton peren gaat inmiddels 5 miljoen ton naar China.' De afzet was de afgelopen jaren niet eenvoudig door problemen met de kwaliteit, een gevolg van de droogte. Dit jaar is de markt gunstiger, vanwege een misoogst in Italië.

Recordomzet

De verssector heeft corona goed doorstaan. Afgelopen jaar boekten de Belgische veilingen, ondanks sterk fluctuerende markten, een recordomzet, die voor het eerst door de grens van 1 miljard euro ging.

Zorgen zijn er vooral in de tomatenteelt. Behalve de sterk gestegen gasprijzen gaat het om de opkomst van het ToBRFV-virus, dat in Nederland al langer voor problemen zorgt. In februari van dit jaar dook het voor het eerst op in België, op het Proefstation voor de Groenteteelt in Sint Katelijne Wavere. Dat was een zware tegenvaller voor het onderzoekscentrum, vooral omdat er strenge hygiëneregels golden, juist om het virus buiten de deur te houden. 'We zijn helemaal leeg geweest', zegt directeur Els Berckmoes, die vanaf de buitenkant van de onderzoekskassen laat zien dat nieuwe plantjes worden aangeplant. Voorlopig mogen alleen medewerkers in de kas, ook vanwege corona.

De buitenexcursies gingen dit jaar wel door. 'Het is belangrijk om met elkaar in contact te blijven, juist ook in virustijd. Wij doen hier veel rassenproeven, onder andere voor BelOrta, maar werken ook aan nieuwe teeltmethoden en daarvoor is overleg met telers cruciaal.'

Beheersing tomatenvirus

Geïntegreerd telen is een belangrijk punt van onderzoek, zoals de inzet van natuurlijke vijanden in de teelt van groentegewassen en het bestrijden van schimmelziekten met uv-licht. Maar ook de beheersing van het nieuwe tomatenvirus, waar Belgische en Nederlandse onderzoekers samen meer grip op proberen te krijgen.

Telen op water is een andere nieuwe ontwikkeling die voet aan de grond krijgt en waar telers ook op het proefstation voor terechtkunnen. De kasslateelt in de grond is nog altijd relatief groot in België, maar eisen in gewasbescherming maken dit steeds moeilijker. De kostprijs van de grondloze teelt is hoger, maar sla op water heeft wel een goed verhaal, omdat het schoon, efficiënt en energiezuinig te telen is. Alleen op gebied van robotisering hebben de Belgen nog een extra uitdaging: de consument houdt van dikke kroppen en daar kan een robot nou net wat minder goed mee overweg.

De kostprijs van sla op water is hoger, maar heeft wel een goed verhaal. © Egbert Jonkheer

Vlaamse tuinders kiezen meloenen voor tomaten

Een opvallend nieuw gewas in Vlaanderen is meloen. In samenwerking met enkele telers brengt BelOrta dit gewas nu in de Belgische supermarkten, omdat ze kansen zien voor een lokaal geteeld seizoensproduct. Het Vlaamse Proefstation voor de Groenteteelt onderzocht de afgelopen jaren verschillende rassen en teelttechnieken. 'De teelt aan de hoge draad geeft de hoogste opbrengst, maar is arbeidsintensief en daardoor duur. In warme jaren deed teelt in de vollegrond het ook prima. Maar meest bedrijfszeker lijkt de teelt in tunnels', vat Els Berckmoes van het proefstation samen. Behalve een vraag naar korteketenproducten merkt ze veel belangstelling van tomatentelers, die alternatieven zoeken in verband met de hoge gasprijs. Een voordeel van lokale teelt is verder dat de oogst dicht bij de consument plaatsvindt en het product iets rijper kan worden geoogst. Dat draagt bij aan een goede smaak.