Arbeidsmigrant moet nog geduld hebben

Vorige week werd de Jaarrapportage Arbeidsmigranten 2021 van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten naar de Tweede Kamer gestuurd. Heel tevreden klinken de schrijvers niet.

Veel van de aanbevelingen die oud-Tweede Kamerlid Emile Roemer eerder deed, komen maar langzaam tot stand: ze vereisen 'een wetswijziging' of 'investeringen'. Arbeidsmigranten merken nog niet veel van de 'ingezette ontwikkelingen'. Kortom, volgens het eerste tussenrapport is er nog een lange weg te gaan.

Aanbevelingen

Belangrijkste aanbevelingen van Roemer waren: zorg zo snel mogelijk voor kwalitatief goede huisvesting, certificeer uitzendbureaus en ontkoppel arbeid en huur. LTO Nederland onderschreef de hoofdlijnen: er moet streng worden gekeken naar ondernemers die het minder nauw nemen met de regels.

Er was ook kritiek: vooral op het advies dat arbeidsmigranten over 15 vierkante meter woonruimte per persoon moeten kunnen beschikken plus een eigen slaapkamer.

Omgevingswet

Die huisvestingseis kan 'decentraal' worden geregeld via de Omgevingswet, zo valt te lezen in de tussenrapportage. De Omgevingswet treedt naar verwachting medio 2022 in werking en daarmee kunnen gemeenten vanaf dat moment de huisvestingseis opnemen in het Omgevingsplan.

'Het is nog niet helder of dat advies wordt overgenomen en hoe dat vervolgens gaat uitpakken in de praktijk', reageert LTO-beleidsmedewerker Hans Koehorst.

Tekorten tijdens oogst

Eén ding is volgens Koehorst wel duidelijk: snelle invoering zal leiden tot acute arbeidstekorten en daarmee tot problemen bij de oogst. Veel agrarisch ondernemers hebben onlangs geïnvesteerd in goede huisvesting en die zou in veel gevallen meteen weer onbruikbaar worden.

LTO wijst op het twee jaar geleden gelanceerde Agrarisch Keurmerk Flexwonen (AKF) waarover nu zo'n honderd werkgevers beschikken. Er bestaat nog een tweede keurmerk: Stichting Normering Flexwonen (SNF), meer gericht op de uitzendbranche. SNF en AKF voeren gesprekken over integratie.

Gevoelig punt

Huisvesting van arbeidsmigranten is maatschappelijk een gevoelig punt: er is een schrijnend tekort aan bedden – 150.000 maar liefst – terwijl nieuwbouw vaak op verzet stuit van omwonenden.

Verder rekent het tussenrapport er op dat het nieuwe kabinet, samen met sociale partners, zal zorgen voor een verplichte certificering van uitzendbureaus. Medio 2022 zouden die plannen klaar moeten zijn. Certificering moet malafide bureaus uit de markt drukken. Ook in de ontkoppeling van arbeid en huisvesting zijn stappen gezet.

In de nieuwe cao hebben uitzendbrancheorganisaties ABU en NBBU en vakbonden FNV, CNV en De Unie de afspraak gemaakt dat arbeidsmigranten tot vier weken na het einde van de uitzendovereenkomst mogen blijven wonen in hun onderkomen.

Overspannen arbeidsmarkt

De discussie over arbeidsmigranten vindt plaats tegen de achtergrond van een overspannen arbeidsmarkt. In Nederland staan tegenover elke 100 werklozen 126 openstaande functies. Hier werken 611.800 mensen uit de EU (cijfer uit 2019). Van hen zijn er 375.380 afkomstig uit de EU-uitbreidingslanden (Polen, Roemenië, Bulgarije) en vooral werkzaam in de logistiek, tuinbouw en voedingsindustrie.

Ook elders in Europa veert de economie op en lopen werkloosheidscijfers terug. Britse boeren en tuinders hebben grote moeite met het vinden van arbeidskrachten, ook vanwege de brexit. De nieuwe regering in Duitsland wil het minimumloon verhogen naar 12 euro per uur en passeert daarmee Nederland.

Polen, Roemenië en Bulgarije laten jaar in, jaar uit indrukwekkende economische groeicijfers zien waardoor de noodzaak om aan de slag te gaan in het westen van Europa steeds verder afneemt.

Aantrekkelijker zijn

Volgens Koehorst kunnen ondernemers zich op de arbeidsmarkt geen passieve houding veroorloven. 'In de vijver waarin werkgevers vissen, zwemmen steeds minder vissen. Agrarische werkgevers zullen ervoor moeten zorgen dat hun 'haakje' aantrekkelijker is. Ze zullen zichzelf goed moeten verkopen.'

Personeel is onder meer te vinden op online vacaturebank seasonalwork.nl, onderdeel van LTO Arbeidskracht. Hier staan meer dan 2.500 Europese werkzoekenden ingeschreven. Maar allereerst is het zaak om de 'achterdeur' dicht te houden, zegt Koehorst.

'Voorkom dat werknemers je bedrijf verlaten. Dat gaat veel verder dan het betalen van een goed loon. Denk aan werksfeer, arbeidsomstandigheden, goede huisvesting en goede zorg. Je huidige werknemers zijn je grootste ambassadeurs.'

Van buiten EU

Koehorst verwacht niet dat Nederland op korte termijn zijn grenzen opent voor werknemers uit bijvoorbeeld Wit-Rusland of Oekraïne. 'Nederland laat wel werknemers van buiten toe, maar mondjesmaat. Bijvoorbeeld IT-specialisten uit India of koks uit China. Dat zijn de uitzonderingen. Of mensen met bijzondere kennis en specialistische vaardigheden.'

Er bestaan wel procedures voor arbeidskrachten uit niet-EU-landen, maar die gaan gepaard met veel papierwerk richting UWV en IND. 'Zonder garantie op succes', zegt Koehorst.

Sommige EU-lidstaten laten overigens wel werknemers van buiten de EU toe, zoals Polen voor Oekraïners en Spanje voor Marokkanen.