Meer dan vijftig ademhalingen per minuut eerste teken van hittestress bij varkens

Door de klimaatverandering komen hittegolven vaker voor. Binnen het Coolpigs-onderzoeksproject speelt men hierop in door praktisch toepasbare en economisch haalbare hittestressreducerende maatregelen in de stal en tijdens transport naar het slachthuis in kaart te brengen. Ook de praktische kennis over de zichtbare en minder zichtbare gevolgen van hittestress willen de initiatiefnemers verhogen.

In een eerste pilotstudie werd nagegaan hoe hittestress kunstmatig in de stal kan worden geïnduceerd en welke parameters bruikbaar zijn om de effecten van hittestress in kaart te brengen.

Hoogste kritische temperatuur

Bij een temperatuur die hoger is dan de bovengrens (hoogste kritische temperatuur) van de thermoneutrale zone ervaren varkens al hittestress. Deze hoogste kritische temperatuur neemt af bij een toenemend lichaamsgewicht. Bij biggen met een gewicht van 25 kilo is die bovengrens 25 graden, bij varkens met een gewicht van 100 kilo 20 graden en bij zeugen daalt dit nog verder naar 18 graden of minder.

Boven de kritische temperatuur gaan de varkens hun gedrag aanpassen om meer warmte te verliezen: hijgen, liggen op de koelere plekken in het hok, zichzelf bevochtigen met urine en mest en contact met soortgenoten vermijden.

Varkens kunnen niet goed zweten

Zweten kunnen varkens nauwelijks. Daarom zijn ze vooral afhankelijk van warmteverlies via de ademhaling. Maar ze hebben een beperkte hart- en longcapaciteit waardoor warmteverliezen via deze weg ook beperkt zijn. Vervolgens gaan varkens minder eten om zo de warmteproductie te verminderen en meer drinken. Hittestress vormt dus zeker een uitdaging voor zeugen- en vleesvarkensbedrijven en tijdens het transport.

In de eerste pilotproef werden twee afdelingen met vleesvarkens van verschillende leeftijden en gewichten (gemiddeld 73 en 97 kilo) gedurende drie dagen kunstmatig opgewarmd tot ongeveer 30 graden. Er zaten telkens veertig vleesvarkens in de afdeling, verdeeld over vier hokken. Op deze hittedagen werd de THI-indexgrens – een combinatie van temperatuur en relatieve vochtigheid – van 75 overschreden. Dit is de grens waarbij varkens de eerste tekenen van hittestress laten zien. Op de dagen voorafgaand en na opwarming van de stal was de THI-index steeds lager dan 75.

Tijdens de proef steeg de ademhalingsfrequentie van gemiddeld 36 ademhalingen per minuut op normale dagen naar 74 ademhalingen per minuut tijdens hittedagen. Dit lijkt dan ook een prima graadmeter die de varkenshouder kan waarschuwen dat zijn vleesvarkens mogelijk lijden onder hittestress. De ademhalingsfrequentie is heel eenvoudig te meten, enkel een horloge of timer en een getraind oog zijn nodig.

Invloed op voederverbruik

De kunstmatige opwarming had ook invloed op het voederverbruik door de varkens. Tijdens de hittedagen aten alle varkens gemiddeld 425 gram per dag minder dan de periode voor de opwarming van de compartimenten (controleperiode). Ook viel het op dat ze tijdens de drie dagen na de opwarming nog steeds 140 gram per dag minder aten. Vanaf zes dagen na de hitteperiode was de voederopname terug op peil en aten de varkens gemiddeld 115 gram per dag meer dan tijdens de controleperiode.

Als de hitteperiode lang aanhoudt, zal de gemiddelde dagelijkse groei zeker afnemen door een verminderde voederopname. Daarnaast wordt het verteringsproces belemmert doordat het varken tijdens de hittedagen de voedingsstoffen vooral inzet om de eigen lichaamstemperatuur te behouden. Ook gaat er meer bloed naar de huid en longen om warmte kwijt te raken, en minder naar het maag-darmstelsel. Daardoor verloopt de vertering minder optimaal.