Fotograaf Heleen Peeters brengt piramides van polder in beeld

Peeters werd vorig jaar uit enkele kandidaten gekozen om het karakteristieke element van het Noord-Hollands landschap vast te leggen. Vooral ook omdat de gebouwen door leegstand, verwaarlozing, brand en sloop geleidelijk verdwijnen uit het straatbeeld. Onderdeel van de opdracht was niet alleen het vastleggen van de uiterlijke vorm, maar juist ook hoe deze gebouwen nu worden gebruikt en er vanbinnen uitzien.

Zelf is Peeters opgegroeid in Melsbroek, een klein dorpje bij de Brusselse luchthaven Zaventem. 'Mijn overgrootvader was een witlofteler. Ik heb geen directe band met de sector, maar ik ben er als fotograaf wel ingerold vanwege een van mijn favoriete thema's: mens en dier. Ooit heb ik een project over mijn grootvader geschoten, die zich destijds in de handel in paardenvlees had gespecialiseerd. Na de oorlog werden paarden vervangen door machines.'

Omstreden

Haar familie zit daar nog steeds in en de fotograaf merkte dat dit best een omstreden bedrijfstak is. 'Een paard was vroeger een werkdier, maar is nu een huisdier. Die transformatie boeide me, want ik leefde in een soort bubbel, omdat paardenvlees bij ons thuis juist heel gewoon was. Reden voor mij om de branche in beeld te brengen met allerlei mensen die daarin ook actief waren.'

Ondanks het ontbreken van een directe agrarische achtergrond, was Peeters direct geraakt door de typische vorm. 'Ik ben er gelijk van alles over gaan opzoeken, waarbij ik er al vlot achter kwam dat er veel verschillende typen stolpen zijn. Een tweede opvallend punt vond ik dat veel stolpen een nieuwe bestemming hebben gekregen, omdat ze eigenlijk vanwege de vorm niet meer geschikt zijn voor de actieve landbouw.'

Tweeluik

De fotograaf liet beide verschijnselen als onderdeel in de serie doorkomen, in een soort tweeluik. 'Zo heb ik steeds een foto gemaakt van recht voor de stolp en een van binnenuit om de plaatsing in het landschap te laten zien. Door de horizon steeds op dezelfde hoogte te plaatsen, kunnen alle foto's naast elkaar worden gezet, waardoor er één doorlopende lijn ontstaat. Die vind ik vrij bepalend, met het vlakke polderlandschap, waarin de stolpen er als piramides bovenuit steken.'

Ook maakte Peeters een serie reportages met de huidige bewoners om zo het leven in de stolpboerderijen vast te leggen. 'Alle drie waren het andere typen stolpboerderijen en ook het gebruik was anders. Op Texel nog helemaal in agrarisch bedrijf, voor het stallen van schapen. De tweede in de Beemster is verbouwd tot verschillende appartementen. De laatste is een boerderij in Aartswoud waar de eigenaar al zestien jaar aan het verbouwen is en die daarbij elk oorspronkelijk detail wil bewaren.'

Liefde en passie

Juist dat contact met de bewoners heeft de fotograaf als het mooiste van het project ervaren. 'De bewoners zijn allemaal zo begaan zijn met hun stolpboerderij. Vaak begon het aan de keukentafel met het doorspitten van de fotoalbums over de verbouwing. Daaruit bleek dan gelijk de liefde en de passie voor de stolpboerderij', zegt ze.

'Of ik gaandeweg nog nieuwe inzichten heb opgedaan? Ik vond het opvallend dat veel deskundigen die ik in het begin raadpleegde, maar moeilijk konden kiezen welke stolpboerderijen echt niet mochten ontbreken, omdat ze allemaal een eigen karakter hebben, die eigenlijk niet onvermeld mag blijven. Toch merkte ik dat ik langzamerhand hetzelfde begon te ervaren. Natuurlijk waren er ook overeenkomsten tussen de stolpboerderijen, maar ze hadden allemaal toch ook weer hun eigen verhalen en details, die allemaal de moeite waard waren.'

'Het verveelde geen moment'

Het afgelopen jaar bezocht Peeters zeker veertig stolpboerderijen. Dat verveelde geen moment, lacht ze. 'Ik had daar echt zo nog een jaar mee kunnen doorgaan.'

Belangrijkste doel van de foto's is het bewaren van de historische beelden voor later. 'Daarnaast hoop ik dat de foto's ook laten zien hoe de stolpboerderijen zich in de tijd hebben aangepast. Want ze kunnen ook dienstdoen als hotel, vergaderruimte of zelfs als wooncomplex. Die creativiteit van de bewoners zorgt ervoor dat deze mooie gebouwen bewaard blijven in het Noord-Hollandse landschap.'

De webexpositie van Peeters is te zien op de site van het Noord-Hollands Archief.